༄༅།། མིའུ་གདུང་དྲུག་ཅེས་པ་སེ་ཁྱུང་དབྲ་ལས་མཆེད་པའི་རླངས་ཀྱི་རུས་རྒྱུད་བྱུང་རབས་དང་། རླངས་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱི་རུས་རྒྱུད་མདོ་སྨད་རེབ་གོང་དུ་བྱོན་པའི་རྒྱུས་གསར་དུ་འཚོལ་བ།
朗氏世族源流及其后嗣绛求浙桂赴热贡事迹新考
ཆུ་སྐྱེས་དགེ་འདུན་བསམ་གཏན། རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་།
【ནང་དོན་གནད་བསྡུས།】
དཔྱད་རྩོམ་འདིར་བོད་ཀྱི་རུས་མཛོད་ཆེས་སྔ་གྲས《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ》 《朗氏家族史》ཞེས་པ་སོགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་མཆེད་ཁུངས་
འཁོད་ཡོད་པའི་ཡིག་ཚང་རྣམས་གུང་བསྒྲིགས་ནས་མདོ་སྨད་ཕྱོགས་སུ་སེ་ཁྱུང་དབྲ་ལས་མཆེད་པའི་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་བྱུང་རབས་དང་། ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་གཞན་ལས་ཇི་ལྟར་བྱུང་ཡོད་ཚུལ། ཕྱིས་ཀྱི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་རླངས་ཀྱི་བཞེད་ལུགས་སྣ་ཚོགས་རྣམས་བསྡུར་ཏེ། རླངས་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་མདོ་སྨད་དུ་ལན་གཉིས་ལ་བྱོན་པ་དང་། སྒོས་སུ་རླངས་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱི་སྲས་གསུམ་གྱི་ནང་ནས་སྲས་གཉིས་པ་གཉན་ཐོག་ཨ་ཁྲོམ་གྱི་རྒྱུད་ལ་རླངས་རྒྱལ་བོ་ཨ་སྐྱབས་བུ་བཞི་བྱོན་པའི་ཁུངས་བཙལ་ཡོད།
【བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། 】 སེ་ཁྱུང་དབྲ། རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་། རེབ་གོང་། རླངས་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ།
ཐོག་མའི་གླེང་གཞི།
འདི་ནས་གསལ་ཁ་འདོན་རྒྱུ་ཞིག་ནི། ཆོལ་གསུམ་ན་སྙན་གྲགས་ཆེ་བའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་མཁས་པ་ཆེན་པོ། གནས་གསུམ་དོན་ལ་གནས་པའི་བོད་པུ་གཙང་མ། བདག་གི་གྲོགས་པོ་དམ་པ། ཧོར་གཙང་འཇིགས་མེད་ཀྱིས་བརྩམས་པའི《མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ》ལས།[①]“ང་ཚོ་དོགས་པ་མི་ཟ་རང་ཟ་ཡིན་པའི་དོན་གནད་ཅིག་ཡོད་པ་ནི། རེབ་གོང་གི་རྒྱལ་བོ་གླིང་ཚང་དང་། དབུས་གཙང་གི་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་མིང་ཡིག་ལ་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་ཆེ་ཁར། ཕྱིས་བྱུང་རེབ་གོང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཁག་ཅིག་ཏུ་རྒྱལ་བོ་འདི་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ལ་གཏུགས་འདོད་ཡོད་པ་གསལ་ཡང་། དོན་གྱིས་རྒྱུད་པ་དེར་ཧྲིག་གེར་གཏུགས་ཐུབ་མེད་པར་སྣང་བས་དཔྱད་དགོས་ཤིང་། དེ་དག་རླངས་རྒྱུད་དང་གཏུགས་ཐུབ་ཚེ་མིའུ་གདུང་དྲུག་ལས་ཨ་ལྕགས་འབྲིའི་གདུང་རྒྱུད་ཡིན་དགོས།”ཞེས་ཁོང་གི་དགོངས་གཞི་དང་འབྲེལ་བའི་དོགས་འདྲི་རིགས་པའི་གསེར་ལྡོག་ཅིག་གནང་ཡོད་པ་དང་། ཡང་《མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ》དེར།“དེང་སང་རེབ་གོང་རྒྱལ་བོའི་རུས་རྒྱུད་འདི་དབུས་ཀྱི་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་དང་གཏུགས་ནས་བཤད་མཁན་ཡོད་ཅིང་། སྔར་གྱི་གླིང་ཡིག་གི་ཚབ་ཏུ་རླངས་འདི་བྲིས་པའང་ཤིན་ཏུ་མང་མོད། ཨ་མདོའི་ཁ་སྐད་ལྟར་ན། གླིང་དང་རླངས་གཉིས་ཀློག་སྟངས་ལ་ཁྱད་མེད་མོད། དོན་གྱིས་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཡིག་དོན་དང་། ཀློག་སྟངས་ཀྱི་བར་ཁྱད་ཆེན་པོ་ཡོད། རླངས་བཀུག་ནས་གླིང་ལ་བསྲེ་རྒྱུ་དེ་ཙམ་སྟབས་བདེ་མ་ཡིན་པར་སྣང་བས་དཔྱད་ལ། འདིར་ནི་སྔོན་སྲོལ་ལྟར་གླིང་འདི་ཉིད་བཀོལ་ཡོད།”[②]ཅེས་རེབ་གོང་གི་མཁས་པ་སྤྱི་དང་སྒོས་སུ་རྒྱལ་བོ་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་པ་རྣམས་ལ་དྲི་བའི་ཁུར་ཆེན་པོ་ཞིག་གནང་ཡོད་པ་འདི་འཛམ་གླིང་གི་མཁས་མང་སྤྱན་གསལ་ཀུན་གྱིས་མཇལ་ཡོད་དོ།།
དེས་ན་མདོ་ཁམས་དང་སྒོས་སུ་རེབ་གོང་ཕྱོགས་སུ་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཇི་ལྟར་བྱོན་པའི་རྒྱུས་འཚོལ་བ་ལ་ཡིག་ཚང་གལ་ཆེ་བ་ནི། 《རླངས་ཀྱི་པོ་
ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འི་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་གླེང་སྐབས། རྗེ་སྟོང་ཐོག་གི་རྒྱུད་ནི་གཡར་མོ་ཐང་གི་རླངས་སུ་འཕེལ་བ་དང་། ཆུང་བ་སྟོང་དགེའི་རྒྱུད་ནི་མདོ་ཁམས་ཀྱི་རླངས་སུ་འཕེལ། ཞེས་པ་སོགས་ཀྱི་ཡིག་ཚང་ལ་གཞི་བཅོལ་ནས་མདོ་ཁམས་སུ་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་བྱོན་ཡོད་པའི་ཡིད་ཆེས་ཀྱི་ཉི་མ་དགུང་ནས་ཤར། ཉི་འོད་དེར་སྐྱབས་བཅོལ་ཏེ་ཇི་ལྟར་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་མདོ་ཁམས་སུ་བྱུང་བའི་ཁུངས་གཙང་པད་མའི་སྦུབ་ལྟ་བུའི་རྒྱུས་ཀྱང་ཤེས་ཐུབ་ལ། དེའི་ཞར་དང་ཞོར་ལ་རེབ་གོང་ཕྱོགས་སུ་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཇི་ལྟར་བྱུང་བའི་རྒྱུས་ཀྱང་གསལ་བོར་ཤེས་ངེས།
སྒོས་སུ་གནད་འགག་འདི་སྔར་《མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ》གླེགས་བུམ་གསེར་གྱི་རི་བོ་ལྟ་བུར་མཇལ་མ་ཐག་པ་ནས་མིག་ལམ་དུ་གསལ་ལེར་འཆར་ཡོང་མོད། སྐབས་དེ་དུས་ཙ་ན་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་ལས་གཞི་ཞིག་གི་ཁུར་གྱིས་མནན་ཡོད་པ་དང་། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་འགན་ཡང་རང་ཚོད་ཀྱིས་ལྕི་བའི་དུས་ཤིག་ཡིན་སྟབས་གྲོགས་པོ་དམ་པར་ཞེ་ཐག་པ་ནས་རྗེས་སུ་ཡི་རངས་དང་། ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞེས་ཞུ་རྒྱུ་མ་གཏོགས་ཞུ་ལན་སྒྲོན་རྒྱུའི་སྐལ་བ་མ་བྱུང་བར་ཡུན་རིང་ལུས། ཁོང་ལ་ཕྱི་ལོ་2006གི་ལོར་དབྱི་ཇིའི་ལུང་པ།༼Oxford university༽ ཨོག་སེ་ཧྥོར་ཌི་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་ནས་རྒྱལ་སྤྱི་བོད་རིག་པའི་དཔྱད་གླེང་ཚོགས་འདུའི་སྟེང་ནག་མིག་གི་སྐྱ་བར་ནས་ལབ་གླེང་ལྷོད་ལྷོད་ཅིག་གནང་རྒྱུའི་སྐལ་བ་མ་བྱུང་ཡང་། ཕྱིས་སུ་《མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ།》རྩོམ་སྐབས་ཁོང་དང་ཞལ་འཛོམས་ཀྱི་སྐལ་བ་ཞིག་བྱུང་ན་འདི་དང་འབྲེལ་བའི་གནད་འགག་འགའ་རེ་གླེང་རྒྱུ་ཨེ་བྱུང་ལ་རེ་བྱས། སྐབས་རྗེས་མའི་ཚོགས་འདུ་དང་འབྲེལ་ཡོད་ལས་ཀ་གང་ས་ནས་མཇལ་ཨེ་ཡོང་སྙམ་པ་ཤར་ཡང་། དེ་ལས་ལྡོག་ཏེ་སྐལ་བཟང་གི་ཉི་མ་དེའི་འཕྲོ་ཆད། ཡིན་ནའང་ད་ཐེངས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་སྐབས་གང་ཡིན་དུ་རང་གི་སློབ་བུ་རྣམ་དཔྱོད་ཡངས་པ་འབུམ་རམས་པ་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་དང་ལྷན་དུ་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ལ་བགྲོ་གླེང་དང་མཉམ་ཞིབ་ཀྱི་དུས་ཚོད་རྡོག་ཙམ་བྱུང་བས། མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཧོར་གཙང་འཇིགས་མེད་ལགས་ལ་ལན་ཙམ་
ཞུ་བའི་སྐལ་བཟང་ལ་དོ་སྣང་དང་ནན་ཏན་གྱིས་ཁུར་བླངས་པ་ཡིན།
དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འི་ཡིག་ཚང་གི་རིན་ཐང་དང་དེར་བཀོད་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད།
བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཁག་ལས་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་བཀོད་ཡོད་པ་ཅུང་རྒྱས་པའམ་ཁུངས་ཐུབ་ཀྱི་དེབ་ཐེར་སྔ་གྲས་ནི། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁག་གིས་ཕྱི་ལོ2013ལོའི་ཟླ་5བར་དཔར་བསྐྲུན་བྱས་པའི་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》ཞེས་པའི་ཡིག་ཚང་འདི་ཡིན། ཡིག་ཚང་འདིའི་གླེང་གཞིའི་སྐབས་ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བརྟན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས།“འདིའི་ནང་དོན་གཙོ་བོ་ནི་བོད་ཀྱི་མིའུ་གདུང་དྲུག་ཅེས་པའི་ཡ་གྱལ་སེ་ཁྱུང་དབྲ་ལས་མཆེད་པའི་རླངས་ཀྱི་རུས་རྒྱུད་བྱུང་རབས་དང་། རླངས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱི་མཛད་པ་དང་ཞལ་གདམས་སོགས་འཁོད་ཡོད་ཅིང་། ང་ཚོར་རག་པའི་མ་དཔེ་ཡིག་རྙིང་བྲིས་མ་དེའི་གཤམ་དུ་ད་དུང་སྣེ་གདོང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་བསྒྲིགས་པའི་རླངས་ཀྱི་གདུང་རབས་ཆིག་རྒྱུད། ཁྱད་པར་དུ་ཕག་གྲུབ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད་པའི་ཏྰ་སི་ཏུའི་ཞལ་གདམས་དང་ཞལ་ཆེམས་སོགས་གསུང་རྩོམ་ཁག་གཅིག་བཅས་ཕྱོགས་སྒྲིག་རིམ་འགོད་བྱས་འདུག་པ་དེ་དག་ཀྱང་དཔེ་རྒྱུན་དཀོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་རིགས་འབའ་ཞིག་ཏུ་སྣང་།”[③]ཞེས་ཐོག་མའི་གླེང་གཞིར་བཀོད་པ་ནང་བཞིན་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་གསུང་རྩོམ་ཁག་ཅིག་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་བྱས་པའི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་རིན་ཐང་ཅན་ཞིག་རེད།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》ཞེས་པའི་ཡིག་ཚང་འདིའི་སྟོད་ཀྱི་ཆར་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད། རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་ཆེ་དགེ་ཡིག་ཚང་དང་། མི་རྒྱུད་གྲོལ་ཐབས། བར་གྱི་ཆར་ཝང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཆིག་རྒྱུད། སྨད་ཀྱི་ཆར་ཏྰ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་བཀའ་ཆེམས་མཐོང་བ་དོན་ལྡན་དང་ཞལ་གདམས་གསུང་མགུར་བཅས་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་ཞིག་རེད། དོན་གྱིས་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འདི་བོད་ཀྱི་རུས་མཛོད་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཁག་ལས་དུས་ཀྱི་ཆ་ནས་སྔ་གྲས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཞིག་དང་། རྩོམ་ཐབས་ཀྱི་ཆ་ནས་ཀྱང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཡིག་ཚང་གི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་ཚབ་མཚོན་ཅན་གྱི་གདུང་རྒྱུད་བརྗོད་པའི་དཔེ་རྙིང་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་དོ།།
ལྷག་པར་དུ་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འདིའི་ཡིག་ཚང་གི་རིན་ཐང་མངོན་པར་གསལ་བའི་ཆ་ནི། ལོ་རྒྱུས་གསུང་པ་པོ་རྣམ་པས་རང་རང་གི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དང་ཆེ་དགེ་ཡིག་ཚང་སོགས་ཞལ་གདམས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་གསུངས་པ་ཡིན་པས། དུས་ཐོག་དེའི་ལོ་རྒྱུས་གསུང་པ་པོ་ཡིན་པར་མ་ཟད། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བདེན་པའི་དཔང་བོའང་ཡིན། བྱེ་བྲག་རྩོམ་ཐབས་ཀྱི་ཆ་ནས་ཀྱང་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་བརྗོད་དང་ལྟ་བའི་དཔྱད་འཇོག་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་ལམ་ནས་རྒྱས་སྤྲོས་བྱས་ཡོད་པའི་དམིགས་བསལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་དེབ་ཐེར་ཞིག་རེད་འདུག
དེབ་འདིའི་སྟོད་ཀྱི་ཆ་མ་གཏོགས་སྨད་ཀྱི་གསུང་རྩོམ་ཁག་ནམ་ཞིག་ལ་བརྩམས་པའི་དུས་དང་རྩོམ་མཁན་རྣམས་ངོས་འཛིན་བྱ་ཐུབ་ཅིང་། ཡིན་ཡང་དེའི་ལོ་རྒྱུས་དཔྱད་གཞི་རིན་ཐང་ལྡན་པའི་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འཁོད་ཡོད་པའི་སྟོད་ཀྱི་ཆ་ནི་རྩོམ་པ་བོ་སུ་ཡིན་ངོས་འཛིན་བྱེད་དཀའ་པའི་ཚུལ་ཏུ་སྣང་། འོན་ཀྱང་གསུང་གི་ཚིག་ཟིན་དང་ནང་དོན་གྱི་ཟུར་དུ་མ་ལས་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་རྐྱེན་གང་ཞིག་གིས་བརྩམས་པའམ། བརྩམས་ཆོས་འདི་རྩོམ་པའི་ཀུན་སློང་དང་བརྩམས་པའི་ཡུལ་སོགས་ཆེ་ལོང་ཙམ་ཞིག་ཤེས་ཐུབ་པ་ནི། ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་ཐོག་མའི་གླེང་གཞིའི་སྐབས།“ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རབས་དང་། སྲིད་ཐབས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པའི་ཐང་ཡིག་སྒྲོལ་མ། བསྟན་པ་འགྱོགས་པའི་གླང་བོ་གསུམ། དཔལ་བསམ་ཡས་ཀྱི་རབ་གནས་བྱས་པའི་ཚོགས་གྲལ་ནས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་བྱ་བ་ཚར་ཏེ། ལྷ་མི་ཡོངས་ཀྱི་ཐུགས་དགོངས་ནི་གྲུབ། བདེ་སྐྱིད་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ངང་དུ། ཚོགས་གྲལ་ནས་བཀའ་གྲོས་མཛད་པའི་ཐང་ཡིག་སྒྲོན་མའི་སྙིང་བོ། རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་འདི། མངོན་པའི་ངང་དུ་མཉམ་པར་བཞག་ནས་གསུངས་པ། ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་ཀྱི་ཆེ་བཙུན་རྣམས་ཀྱི་ཐུགས་ལ་འཛིན་ཞིང་།”[④]ཞེས་པ་ལས་ཤེས་ཐུབ་པ་ནི་གསུང་རྩོམ་འདི་བསྟན་པ་སྔ་དར་སྐབས་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གཙོས་བསམ་ཡས་གཙུག་ལག་ཁང་འགྲུབ་སྟེ་དགའ་སྟོན་གྱི་སྐབས་དེར་གསུངས་པ་དང་། སྐབས་དེའི་གསུང་བྱའི་ཡུལ་ཡང་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་རྣམས་ཡིན་པ་གསལ་ལ། གསུང་གི་རྗོད་བྱེད་ཚིག་ལ་གཞིགས་ན་བོད་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་ཀྱི་སྦྱོར་བའི་ཆ་གཞིར་བྱས། ས་གནས་ཡུལ་སྐད་རང་བཞིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་དང་། དེ་ལས་ང་ཚོས་ཤེས་ཐུབ་པ་ནི་གསུང་རྩོམ་འདི་དང་པོར་ངག་ནས་གསུང་པ་རྣམས་ཡི་གེར་བཀོད་པ་ཞིག་ཡིན་པས་ཡུལ་སྐད་རང་བཞིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན། གཉིས་སུ་ན་ངག་བཀོད་ཞལ་གདམས་ཀྱི་རྣམ་པར་གསུངས་པ་ཞིག་སྟེ། ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་མ་གཏོགས་གཞན་གྱིས་མཉན་མི་ཆོག་པར་བཀའ་རྒྱའི་ཚུལ་དུ་གདམས་པ་ཞིག་རེད་འདུག
《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》ལས་“འདིའི་དཔེ་དང་བསྟན་བཅོས་འདི། རིན་པོ་ཆེའི་རིགས་དང་། ཕ་མེས་སྔར་བྱོན་རྣམས་ཀྱིས་བཞག་པའི་ནང་ནོར་གྱི་བཅུད་ཡིན་པས། ཆེ་བཙུན་གྱི་བླ་དཔོན། སྡེ་བདག རླངས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་མིན་པ། གཞན་གྱི་ཐེག་པ་ཡིན་པས་དཔེ་འཁྱར་དུ་མ་འཇུག ངེད་རང་རླངས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་ཆེ་བཙུན་རྣམས་ཀྱིས་དད་མོས་གྱིས་ལ་ཡི་དམ་གྱིས། བྱིན་རླབས་ཡོང་གསུང་པའི་གྲུབ་ཐོབ་གོང་མ་རྣམས་ཀྱི་བཀའ་རྒྱ་མཛད་པ་ཡིན་པས། ཟབ་ཆོས་བཀའི་གདམས་པ། པོ་ཏི་བསེ་རུ་ཞེས་བྱ་བ།”[⑤]ཞེས་《པོ་ཏི་བསེ་རུ》འི་མིང་དུ་གདགས་པ་ཞིག་ཏུ་རྟོགས་ཐུབ། གསུམ་དུ་ན་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཁག་ལས་རྗོད་བྱེད་ཚིག་གི་ཆ་ནས་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ》འདི་དམིགས་བསལ་གྱི་ཡུལ་སྐད་རང་བཞིན་གྱི་ཆ་ལྡན་པར་མ་ཟད། ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་བརྗོད་དང་ལྟ་བའི་དཔྱད་འཇོག་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་རྩོམ་ཐབས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱང་ལྡན་པ་སོགས་སོ།།
ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་འདི་ནམ་བྱུང་བའི་དུས་ཀྱི་སྐོར་ལ། ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བརྟན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་“ཐོག་མར་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》སྟོད་ཀྱི་ཆ་ནི་མ་དཔེ་ཚིག་ཟིན་ལྟར་ན། བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་དུས་སུ་བསམ་ཡས་གཙུག་ལག་ཁང་གསར་བཞེངས་གྲུབ་པའི་དགའ་སྟོན་གྱི་སྐབས་མཁན་སློབ་ཆོས་གསུམ་སོགས་བཀའ་བགྲོས་ནས་གསུངས་པ་ལྟ་བུར་སྣང་བ་དང་། བར་ཆ་ནི་རླངས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱི་གསུང་ཡིན་པས་ཁོང་བྱོན་པའི་དུས་སྐབས་ནི། ཕྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅུ་བ་ནས་བཅུ་གཅིག་པའི་བར་ཡིན་པ་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་གིས་མཛད་པའི་བསྟན་རྩིས་ཀུན་བཏུས་དེབ་ངོས་152ནང་གེ་སར་གྱི་སྐོར་ལས་གསལ་ཞིང་། དེ་ལྟར་མ་དཔེའི་ཚིག་ཟིན་བཞིན་རྩིས་ན་ཁོང་ཕྱི་ལོ་968ལོར་འཁྲུངས་ཏེ་དགུང་ལོ་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་བཞུགས་ནས་ཕྱི་ལོ་1076བོད་རབ་བྱུང་དང་པོའི་མེ་འབྲུག་ལོར་གཤེགས་པར་མངོན། དེ་ནས་བརྩིས་ན་ལོ་དགུ་བརྒྱ་ལྷག་སོང་ཡོད།”ཅེས་རྩོམ་པ་བོའི་ལོ་རྒྱུས་གླེང་སྐབས་ཚིག་ཐག་བཅད་ནས་གསུང་འདུག[⑥]ཡང་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》ལས།“སྔོན་དཔལ་བསམ་ཡས་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པ་བཞེངས་པའི་དུས་སུ། དེའི་རབ་ཏུ་གནས་པ་བྱས་པའི་ཚོགས་གྲལ་ན། གྲུབ་པ་ཐོབ་པའི་སྐྱེས་བུ་བོ་དྷི་སཏྭ་དང་། སྔགས་འཆང་བའི་རྒྱལ་པོ་པདྨ་འབྱུང་གནས་དང་། རྒྱལ་བློན་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཀུན་འཚོགས་པ་ལ། རྗེ་མངའ་བདག་རྒྱལ་བོའི་ཞལ་ནས། གཙུག་ལག་ཁང་གི་བྱ་བ་ནི་ཚར། ལྷ་མི་ཡོངས་ཀྱི་ཐུགས་དགོངས་ནི་གྲུབ། དུས་ད་ལྟ་ལས་སྐྱིད་པ་མེད་པས། ཆོས་སམ་བསྟན་བཅོས་གང་ལེགས་པ་ཞིག་གསུང་བར་ཞུ་ཞུས་པས། དེ་དུས་བཀའ་རྒྱ་མཛད་རྒྱུ་ལ་སོགས་མ་རབས་ཐོས་པ་ཆུང་བ་ཀུན་ལ་དགོས་པ་མེད་པས། སྤེལ་བར་མི་བྱའི། ལྷ་རིགས་རླངས་སུ་སྐྱེས་པ་ལ། སྐྱེ་བ་འདི་ཡི་སྔོན་རོལ་ནས། མི་ལོ་བཅུ་གསུམ་ལྷ་སྒྲུབ་དགོས། འདི་བཤད་ནས་གྲུབ་མཐའ་འཛིན་པ་རྣམས་ཀྱིས། བླ་མ་དང་དཀོན་མཆོག་ལ་མཆོད་པ་འབུལ། ཡི་དམ་གྱི་ལྷ་སྒོམ།” ཞེས་མ་དཔེ་ཚིག་ཟིན་ལ་གཞིགས་ན《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ》དུས་ནམ་ཞིག་ལ་བརྩམས་པ་གསལ་བོར་ཤེས་ཐུབ།
འགའ་ཞིག་གསུང་འདི་ཉིད་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་རྗེས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་གྱི་གྲས་སུ་བཞག་ནས་དཔྱད་བརྗོད་བྱེད་མཁན་ཡང་ཡོད་མོད། དོན་གྱིས་ནི་མཁན་སློབ་ཆོས་གསུམ་གྱི་སྐུ་དུས་སུ་མཛད་པ་ཞིག་ཡིན་པར་ར་སྤྲོད་བྱེད་ཐུབ་པས་ཁ་གཞན་དུ་བསྒྱུར་དགོས་དོན་མེད་དོ་སྙམ།
སུང་ལེན་གྱི་《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རིག་པའི་བྱུང་འཕེལ་སྤྱི་བཤད་》ལས།“《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》ནི་ཡོན་དང་མིང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་བྱུང་བའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཞིག་ཡིན། འདི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་གཞན་དང་མི་མཚུངས་པའི་དམིགས་བསལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་འགའ་ལྡན་པ་ནི། དཔེར་ན། སྔོན་གྱི་མ་དཔེ་བྲིས་མ་ལ་《དེབ་ཐེར་དམར་པོ》དང་།《རྒྱལ་རབས་གསལ་བའི་མེ་ལོང》ལྟ་བུའི་ལེའུ་དང་ས་བཅད་ཀྱི་རིམ་པ་བཀར་མེད་མོད། ཡིན་ཡང་ནང་དོན་གྱི་ཐད་ནས་སྔ་ཕྱི་འཛིངས་པ་དང་རིམ་པ་བསྣོལ་བའི་ཚུལ་མི་མངའ་བར་མ་ཟད། སྐབས་དོན་རེ་རེའི་མཇུག་ཏུ་ཆེད་དུ་མཚམས་སྦྱོར་དང་ཁ་བྱང་སོགས་བཀོད་ཡོད་པའི་ཞིབ་ཆ་ལྡན།” [⑦]ཞེས་དཔྱད་འཇོག་བྱས་ཡོད་ཀྱང་ཡོན་དང་མིང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་བྱུང་བའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་གནང་བའི་གནད་གང་ཡིན་ལ་གསལ་ཁ་ཆེར་མེད་དོ།།
གཞན་གསུང་འདི་གཏེར་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་པར་བཀོད་འདུག་སྟེ། བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་ལ་མཁའ་འགྲོ་མས་ལུང་བསྟན་ནས་གཏེར་ནས་བཏོན་པར་བཞེད་ཀྱི་ཡོད་ནའང་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཤིག་ཏུ་སྒྲུབ་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་གང་ཡང་མི་འདུག་ལ། རླངས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱིས་གཏེར་ནས་བཏོན་པ་ཞིག་ཡིན་ན་ནི་དུས་ཀྱི་ཆ་ནས་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་དང་། སྒོས་སུ་ཡོན་དང་མིང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་བྱུང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཤིག་ཏུ་ཇི་ལྟར་སྒྲུབ་ནུས།
《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》ལས། “དེར་གྲུབ་ཐོབ་ཆེན་པོ་ལ་མཁའ་འགྲོ་མའི་ལུང་བསྟན་བྱུང་ནས། སྟོད་ནུབ་ཕྱོགས་ཨོ་རྒྱན་བྱང་ངོས། སྲིན་པོ་ཕོ་མོ་འདུ་བ་དང་། ཐང་ཡིག་རིན་ཆེན་སྒྲོན་མེ་དང་། བསྟན་པ་འགྱོགས་པའི་གླང་བོ་དང་། རྣལ་འབྱོར་ཁྱེད་ལ་མཁོ་ཡི། རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་དང་། བཀའ་དང་བསྟན་བཅོས་གཏེར་དུ་ཡོད། རྣལ་འབྱོར་བཀའ་དང་གླིང་ཕྲུག་ཐོངས། གཏེར་ཁ་ཆེན་པོ་ཐོན་པར་ཡོད། ཟེར་བའི་མཁའ་འགྲོའི་ལུང་བསྟན་བྱུང་ནས། དེ་ནས་ཁོང་གིས་གླིང་རྗེ་གེ་སར་ལ་བཀའ་གནང་ནས། ནུབ་ཕྱོགས་ཨོ་རྒྱན་བྱང་ངོས་ལ་སྲིན་པོ་ཕོ་མོ་འདུལ་བ་དང་། བྱང་ཕྱོགས་གཡའ་ར་དམར་པོའི་ཞོལ་ཕ་བོང་སྔོན་པོ་སྦལ་པ་འདྲ་བ་ཞིག་གི་འོག་ཏུ་གཏེར་ཁ་ཆེན་པོ་བཀའི་བསྟན་བཅོས་མང་དུ་ཡོད་པ་ཁྱོད་ཀྱིས་ཐོན་པ་ཡང་བར་ཡོད་པས་དེ་ཐོན་པ་དང་ང་ཡང་བོད་དུ་ཡོང་གསུངས་ནས། ཁོང་ལ་སློབ་དཔོན་པདྨའི་སྐུ་གཅིག་དང་། སྒྲིལ་ཤིང་སྲུང་བ་གཅིག་བཏགས་སོ།།དེ་ནས་ཁོང་སོང་ནས་སྲིན་པོ་ཕོ་མོ་བཏུལ། གཏེར་པ་ཆེན་པོ་བཏོན།”[⑧]ཞེས་བཀོད་ཡོད་པ་འདིར་གཞིགས་ནའང་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་ལ་གཏེར་ནས་བཏོན་པའི་ཡིག་ཚང་ཞིག་ཡིན་པའི་ངེས་པ་རྙེད་པར་དཀའོ།།
གཞན་ཡང་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཆིག་རྒྱུད་ལས།“འདིའི་གཏེར་འདོན་ནི། རླངས་སྤོས་རམ་དཔལ་གསུམ་གྱི་སྲས་ཀྱི་ཁུངས་ཐོད་ནས། མཁའ་འགྲོ་མའི་ལུང་བསྟན་པ་དང་། བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་གྱིས་བཀའ་བྱུང་ནས། ནུབ་ཕྱོགས་གཡག་རི་དམར་བོའི་ཞོལ། ཕ་བོང་སྔོན་པོ་སྦལ་བ་འདྲ་བ་ཅིག་གི་འོག་ཏུ་ཐང་ཡིག་སྒྲོན་མ། བསྟན་པ་འགྱོགས་པའི་གླང་བོ། རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ། ཤ་ཤགས་ཁུག་མའི་སྐོར། རྗེའི་ཀ་ཏ་ཁྲ་བོ། སློབ་དཔོན་པདྨའི་དབུ་ཞྭ་ན་བཟའ། ཕྱགས་གའུ། ཕྱག་དཔེ་བཀའི་བསྟན་བཅོས་རྣམས་བཏོན་ནས། བརྒྱ་འབུལ་བཅུ་གསུམ་གྱི་མགོ་ལ། པོ་ཏི་བསེ་རུ་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་གྱིས་མདོ་པ་ཞྭ་ནག་ཅན་ལ་གནང་བའི་བཞིན་གྱི་མགོ་ལ་བྱིན།”[⑨]ཞེས་སོགས་བཀོད་འདུག་པས། གོང་གི་དཔྱད་ཡིག་དག་ལས་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་འདི་ཉིད་ལ་གཞི་བྱས་ཏེ་བརྩམས་པའི་དུས་དང་ཡུལ། གཏེར་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་པར་བྱོན་ལུགས། རྗོད་བྱེད་ཚིག་གི་ཁྱད་ཆོས་དང་། དེའི་ཡིག་ཚང་གི་རིན་ཐང་སོགས་རྒྱས་བསྡུས་ཅི་རིགས་ཀྱིས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ཡོད།
《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འདིའི་བརྗོད་བྱའི་དོན་གྱི་ཆ་ནས་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐོར་ལ། དེབ་འདིར་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད། རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་ཆེ་དགེ་ཡིག་ཚང་དང་མི་རྒྱུད་གྲོལ་ཐབས། ཝང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད་པའི་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཆིག་རྒྱུད་བཅས་ཁག་གསུམ་ལས་རྒྱས་བསྡུས་གཉིས་སུ་བསྟན་ཡོད། རྒྱས་པ་ནི་གསུང་སྔ་མ་གཉིས་དང་། ཕྱི་མ་ནི་ཤིན་ཏུ་བསྡུས་པའི་ངང་འཁོད་ཡོད་པ་ཞིག་རེད་འདུག དེ་ལས་ཐོག་མར་ཕྱི་སྣོད་ཀྱི་ཆགས་རིམ་སྒོང་ངའི་རྣམ་པར་གྲོལ་ནས་མི་རྒྱུད་བྱོན་ལུགས་ལ་ཐོག་མར་རུས་ཆེན་དྲུག་ནས་སེ་ཁུང་དབྲ་ལས་མཆེད་པ། རིམ་གྱིས་རླངས་ལྷ་གཟིགས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་དུ་གྱུར་ཚུལ། བྱེ་བྲག་རླངས་རྗེ་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱི་མི་རབས་སོགས་ཆེ་དགེ་ཡིག་ཚང་ཅུང་རྒྱས་པར་འཁོད་ཡོད་དོ།། དེ་བས་གལ་ཆེ་བ་ནི་རླངས་ལྷ་གཟིགས་སམ་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་ཁུངས་ཐུབ་ཡིག་ཆ་ནི་དེབ་ཐེར་འདི་དག་ལས་གཞན་མ་མཆིས་པས་ཐོག་མར་དེབ་ཐེར་འདིའི་ཡིག་ཚང་གི་ཆ་ལ་ཞིབ་བརྗོད་བྱས་བའི་གནད་ཀའང་དེ་ཡིན།
གཉིས་པ། ཡིག་ཆ་ཁག་ལས་བྱུང་བའི་རླངས་ཀྱི་སྐོར།
གཅིག ཏུན་ཧོང་ཡིག་ཚང་ལས་བྱུང་བའི་རླངས་ཀྱི་སྐོར།
ཏུན་ཧོང་ཡིག་ཚང་P.t.1286ལས“ཡུལ་སུམ་ཡུལ་གྱི་ཡ་སུམ་ནའ། རྗེ་འབས་ལྗི་མང་རུ་ཏི། བློན་པོ་རླང་དང་ཀམ་གཉིས།”[⑩]ཞེས་དང་། ཏུན་ཧོང་ཡིག་ཚངP.t.1312ལས“ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་སྟོང་ཕྲག་བརྒྱ་པ།།༄།།རླང་ཡང་ཟིགས་ཀྱིས་བྲིས།།”[11]ཞེས་དང་། བཀའ་གཙིགས་ཀྱི་ཡི་གེ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་རིང་ཆོས་མི་འཇིག་ཕྱིར་རྗེ་བློན་མནས་བསྒགས་པའི་བཀའ་གཙིགས་ཀྱི་ཡི་གེ་ལས།“ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བློན་པོ་བཀའ་ཆེན་པོ་ལ་གཏོགས་པ། བློན་ཆེན་པོ་ཞང་འབྲོ་ཁྲི་གཟུ་རམ་ཤགས། ཞང་མཆིམས་རྒྱལ་བཙན་བཞེར་ལེགས་གཟིགས། དབའ་བློན་མང་རྗེ་ལྷ་ལོད། དབའས་བློན་ཁྲི་སུམ་བཞེར་མདོ་བཙན། ཞང་མཆིམས་རྒྱལ་ལྷ་བཞེར་ནེ་ཤགས། རླང་བློན་ཁྲི་སུམ་རྗེ་སྤེག་ལྷ།”[12]ཞེས་དང་། ཡང་དེ་ཉིད་ལས་“ནང་བློན་ལ། ཞང་སྣ་ནམ་ཁྲི་སྒྲ་རྒྱལ། ཞང་ཚེ་སྤོང་མདོ་བཞེར་ཕེས་པོ། ཞང་ཚེ་སྤོང་ལྷ་བཟང་ཀླུ་དཔལ། ཞང་སྣ་ནམ་རྒྱལ་ལེགས་དགེ་ཚུག ཞང་སྣ་ནམ་ལྷ་བཞེར་སྤེ་བཙན། བྲན་ཀ་བློན་རྒྱལ་བཟང་འདུས་ཀོང་། མྱང་བློན་ཁྲི་བཟང་ལེགས་འདུས། ལེའུ་བློན་ལྷ་བཟང་བྱིན་བྱིན། ཏོང་བློན་སྟག་སླེབས། ཞང་མཆིམས་རྒྱལ་མདོ་གཟིགས། རླང་བློན་བསམ་སྐྱེས།”[13] ཞེས་སོགས་གནའ་བོའི་ཏུན་ཧོང་གི་ཡིག་ཚང་འདི་དག་ལ་གཞིགས་ན་རླངས་ཀྱི་གདུང་རུས་འདི་རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་གཉིས་དང་བོད་བཙན་པོའི་སྐབས་ནས་ཡོད་པའི་རུས་རྒྱུད་ཅིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། རླངས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་དེ་དག་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མ་དང་བོད་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་ནས་བཟུང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གོ་གནས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཟིན་ཡོད་པ་དང་། ལས་རིགས་སོ་སོར་ཁྱབ་ཡོད་པའི་གདུང་རྒྱུད་ཆེ་ཤས་ཤིག་ཡིན་པའང་ཤེས་ཐུབ་པ་སྟེ། རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མ་དང་བོད་བཙན་པོའི་སྐབས། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བློན་པོ་ཆེ་ཤས་ཀྱི་གྲས་སུ་ཡོད་པར་མ་ཟད། རྗེ་བློན་མནས་བསྒགས་པའི་བཀའ་གཙིགས་ཀྱི་ཡི་གེ་གཏན་འབེབ་གནང་མཁན་གྱི་གྲས་སུ་ཡོད་ལ། གསུང་རབ་བསྐྱར་བཤུའི་བྱ་བ་དང་། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བློན་པོ་བཀའ་ཆེན་པོ་ལ་གཏོགས་པའི་ལས་རིགས་སོ་སོར་ཁྱབ་ཡོད་པའང་གསལ་བོར་རྟོགས་ཐུབ། མིག་སྔར་ལག་སོན་བྱུང་བའི་བསྟན་པ་སྔ་དར་སྔོན་གྱི་རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་གཉིས་དང་བོད་བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་བཀོད་ཡོད་པའི་གནའ་བོའི་ཏུང་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དང་བཀའ་གཙིགས་ཀྱི་ཡི་གེ་དག་ལས། རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་རུས་རླངས་ཞེས་པའི་ཡི་གེ་འབྲི་ལུགས་ལ་གཅིག་གྱུར་གྱིས་རླང་ཞེས་བྲིས་པ་ཅུང་རྒྱུགས་ཆེ་ཡང་། ཡི་གེ་འབྲི་ལུགས་འདི་གཉིས་ལ་ཡང་འཇུག་ས་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཙམ་མ་གཏོགས་རུས་རྒྱུད་རླངས་ཡིན་མིན་གྱི་ཐད་གོ་བ་ཐ་དད་དུ་འགྱུར་མི་སྲིད་ལ། དོན་གྱི་འཇུག་ཡུལ་སོ་སོ་བ་ཡིན་པའི་ཡིག་ཚང་གང་ཡང་མ་མཐོང་ངོ།།དེ་ཕྱིར་རུས་རྒྱུད་རླངས་ལ་རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་གཉིས་དང་བོད་བཙན་པོའི་ཡིག་ཚང་ལས་གཅིག་གྱུར་གྱིས་རླང་ཞེས་བྲིས་ཡོད་པ་དང་།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》དང་། བསྟན་པ་ཕྱི་དར་རྗེས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེར་ཐེར་ཁག་ལས་ཡོངས་གྲགས་སུ་རླངས་ཞེས་འབྲི་བའི་ལུགས་ནི་མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་གྱི་རྒྱུད་ལ་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཟེར་བ་ཡོངས་གྲགས་སོ།།
གཉིས། ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ལས་བྱུང་བའི་རླངས་ཀྱི་སྐོར།
《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འི་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་ལས།“དེ་འོག་དམུ་ཚ་དགའ་ལ་དར་མ་མཆེད་བདུན་ཡོད། དེ་འོག་དབལ་ཟླ་གཉིས། ཡུལ་ཆེན་མཚམས་སུ་ཡོད་པས། བོད་མིའུ་གདོང་དྲུག་གི་འཁྲུངས་ལུགས། ད་ལར་གྱིས། བོད་ཀྱི་མིའུ་རུས་དྲུག་ལ། བཤད་ན་མི་ཆེ་བ་དང་། བཟུང་ནས་བོས་ན་མིང་མི་སྙན་པ་མེད་དེ། སྒོས་སུ་ང་ལྷ་རིགས་འཕན་པོ་ཆེ་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་དང་། གྲོལ་ཐབས་ནི་འདི་ལྟར་ལགས།”[14]ཞེས་དང་། གཞན་ཡང་སྐྱེ་རྒྱུད་དེར།“མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་མདུན་དུ་བྱོན་པ་ལ། མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་ཞལ་ན་རེ། བཙུན་མོ་སྲས་བུ་འཁྲུངས་རན་པ། ལེགས་དགུ་བསྲུང་ཐོགས་བཀོད་རན་མོད། བཙུན་མོས་གསུངས་པ་ལ། ཁྱེད་ཀྱི་སྲས་བུ་མིན་གསུངས་ནས།ལྷ་རི་དྲག་པོའི་རྩེ་མོ་ན། སྲས་བུ་དེ་ན་བོར་ནས་ཡོད། མང་ལྡོང་སྟག་བཙན་མཉེས་དྲགས་ནས། རླངས་སོ་རླངས་སོ་ལན་གསུམ་རླངས། བྱས་པས་ནི། ལྷ་རིགས་རླངས་ཟེར་བའི་གཏན་ཚིགས། དེ་ནས་བཏགས། མཆོད་པ་དང་རོལ་མོ་ལྷ་ལ་ཕུལ།”[15]ཞེས་པ་འདི་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་ཁུངས་བཅོལ་ས་ཐོག་མ་དེ་ཡིན་ལ། ར་རླངས་འབྲི་བའི་སྲོལ་གྱི་ཐོག་མ་ཡང་འདི་ནས་བྱུང་བ་ཡིན་ནོ།།
གཞན་ཡང་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འི་རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་ཆེ་དགེ་ཡིག་ཚང་དང། མི་རྒྱུད་གྲོལ་ཐབས་ལས།“ད་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་ཆེ་དགེ་ཡིག་ཚང་། མི་རབས་དཔའ་རབས་ཟུར་ཙམ་ཞུས་ན་ཡང་། གཞི་ཆེ་བ་མི་ཆོས་དང་། རྒྱན་དམ་པ་ལྷ་ཆོས་གཉིས་ལས། མི་ཆོས་རྣམ་གཞག་གསུངས་པ་ནི། རླངས་སྟོང་ཐོས་མགོ་ནག་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དཔོན་བྱས་པས། དཔོན་གྱི་གོ་ས་ཡང་བདག་ལྷ་རིགས་རླངས་ལ་ཡོད་པ་ཡིན།”[16] ཞེས་དང་། ཡང་ཡིག་ཚང་དེར།“དཔའ་རབས་ཟུར་ཙམ་ཞིག་ཞུས་ན། རླངས་གུ་རུམ་སེང་གེས་རྒྱལ་གྱི་རྒྱ་བོད་སྟངས་ཐབས་བྱུང་བའི་དུས་སུ་རྒྱ་ལ་དམག་དྲངས།རྒྱའི་ཆུ་མཁར་ཡང་ལེ་དེ་ཕབ། དེའི་དཔའ་རྟགས་སུ་རྒྱ་ནག་པོའི་ཁྲིམས་ནོར་དེ་ཁྱེར་བས། དེ་བས་ནག་པོ་རྒྱའི་འདུལ་དཔོན་བྱེད་མི་ཡང་ལྷ་རིགས་རླངས་ཡིན།”[17] ཡང་ཡིག་ཚང་དེ་ལས། “རྒྱན་དམ་པ་ལྷ་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་གསུངས་པ་ནི། སྔོན་རྒྱལ་བོ་མེས་དབོན་རྣམ་གསུམ་གྱི་རིང་ལ། རླངས་ཁམས་པ་གོ་ཆ་དང་། རླངས་ཁམས་པ་བེེ་རོ་ཙ་ན་དང་གཉིས་ཀྱིས། དམ་པའི་ཆོས་བོད་དུ་བསྒྱུར་བས་བོད་མུན་པའི་སྨག་རིམ་དུ་དམ་པའི་ཆོས་དང་། གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་སྒྲོན་མེ་བཙུགས་པས། བོད་མུན་པའི་གསལ་སྒྲོན་བྱེད་མི་ཡང་ལྷ་རིགས་རླངས་ཡིན།”[18]ཞེས་དང་། གཞན་ཡང་། ཝང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད་པའི་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཆིག་རྒྱུད་ལས།“དེ་ལྟར་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་འདི། སྐྱེ་རྒྱུད་བཤད་ན་འཕངས་མཐོ། གུང་སྔོན་མཐོན་པོ་དང་འདྲ། ཕྲིན་ལས་བཤད་ན་མདངས་གསལ། ཉི་ཟླའི་འོད་ཟེར་དང་འདྲ། མཛད་ཚུལ་བཤད་ན་འཕོ་འགྱུར་མེད། རི་རྒྱལ་ལྷུན་པོ་དང་འདྲ། གྲོལ་ཕུགས་བཤད་ན་གཏིང་ཟབ། རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་དང་འདྲ་བ་ཞིག་ཡིན་པར་གདའ་ཞིང་། ཡུལ་ཁམས་སོ་སོས་འཛིན་ལུགས། བྱས་པའི་ལག་རིས། ཆེ་དགེ་ཡིག་ཚང་ལ་སོགས་ཞིབ་རྒྱས་སྨོས་པ་ལྟར་ལགས་ཤིང་། དེའི་ནང་ནས་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་ཕྱུག་ཕུག་དབྲ་ལ་ཐུག་པས། དང་པོར་སེ་ཁྱུང་དབྲས་བཙན་ཟ་གེལ་ལྡན་མ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་པའི་སྲས།”[19]ཞེས་བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་ཕྱི་ལོ2013ལོའི་ཟླ་5བར་གངས་ཅན་རིགས་མཛོད་དེབ་དང་པོ་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》ཞེས་པའི་དེབ་ཏུ་བསྡུས་པའི་གསུང་ཁག་གསུམ་ལས་བྱུང་བའི་རླངས་ལྷ་གཟིགས་སྐོར་རྣམས་དཀྱུས་གཅིག་ཏུ་བཀོད་པ་དེར་གསལ་ཞིང་། རིགས་པས་དཔྱད་ནའང་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་འདི་ལས་གསལ་ཁ་གནད་འཁེལ་ཞིག་བཙལ་རྒྱུ་མེད་དོ་སྙམ།
བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་དག་ལས་བྱུང་བ་རྣམས་ཀྱི་དོན་དཀྱུས་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་ནས་བཤད་ན།རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ནི་རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་ལས་བྱུང་བ་ལྟར། དང་པོ་འཇིག་རྟེན་ཆགས་པའི་དུས་ནས་ས་ཆུ་མེ་རླུང་ནམ་མཁའ་སྟེ། འབྱུང་བ་ལྔའི་སྙིང་བོ་ཚོགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དུང་སྒོང་ཞིག་བྱུང་བར་རིམ་བཞིན་དབང་བོ་གཟུགས་ཅན་པ་ལྔ་དོད་ནས། ཞེས་སྔོན་གྱི་རིག་བྱེད་ཀྱི་གཏམ་དང་འདྲེས་ནས་བཤད་ཡོད་ལ། དེ་ནས་ཁྱེའུ་མཚར་སྡུག་ལྡན་པ་ཞིག་བྱུང་བར་མིང་ཡེ་སྨོན་རྒྱལ་པོ་ཞེས་བྱ་བར་བཏགས་པ་ལས་རིམ་པར་བརྒྱུད་དེ་ལྡོང་གི་རུས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་དང་། འབྲས་དཀར་ནག་ཕྲ་གསུམ། བོད་མིའུ་གདུང་དྲུག་གི་ནང་གསེས་སེ་ཁྱུང་དབྲའི་རྒྱུད་པ་ནས་མི་རབས་ལྔ་བར་གནམ་ལྷ་མཆེད་བརྒྱད་ཅེས་བྱ་བ་བྱུང་བར་གྲགས་ཤིང་། དེ་ནས་གནམ་ལྷ་མཆེད་བརྒྱད་ལས་མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་གྱིས་སྨན་བཙུན་མ་དང་བཤོས་ཏེ་སྲས་ཤིག་འཁྲུངས་པ་མས་ལྷ་རིའི་རྩེར་ཁྱེར་ཏེ་གཡའ་སྒྲོམ་ཞིག་ཏུ་བཞག་ནས། མང་ལྡོམ་གྱི་སྲས་མིན་ན་བྱ་དང་གཅན་གཟན་གྱིས་ཟ་བར་ཤོག་ཅེས་སྨོན་བཏབ། དེ་མང་ལྡོམ་ལ་ཞུས་པས་ཕྱི་ཉིན་ནངས་སྔ་བར་ཡབ་ཡུམ་གཉིས་ཆས་ཏེ་བལྟས་པར། ཁྱེའུ་གཡུའི་ཟུར་ཕུད་ཅན་སྤྱི་གཙུག་ན་རླངས་པ་དཀར་པོ་ཡོད་པ་དེ་ཐང་དཀར་རྒོད་ཀྱི་གཤོག་པས་བཀབ་ཅིང་། གཅན་གཟན་དང་རི་དྭགས་རྣམས་ཀྱིས་སྐོར་བ་བྱེད་པ། འཇའ་ཚོན་གྱི་གུར་གྱིས་རྣམ་པར་སྤྲས་པ་བཅས་གཟིགས་པས། ཡབ་དགྱེས་ཏེ། རླངས་སོ།། རླངས་སོ།། རླངས་སོ་ཞེས་ལན་གསུམ་གསུངས་ནས་ཁྱེའུ་དེའི་མཚན་ལ་ལྷ་རིགས་འཕན་པོ་ཆེ་རླངས་ཞེས་གསོལ་བར་གྲགས་པ་དེ་ནས་མི་རབས་རིམ་པར་གྱེས་པ་ལ་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཅེས་འབོད་སྲོལ་བྱུང་ངོ་།།
གཞན་ཡང་། བོད་མིའུ་གདུང་དྲུག་གི་ནང་གསེས། སེ་ཁྱུང་དབྲའི་རྒྱུད་པ་ནས་མི་རབས་ལྔ་པར་སྲས་ལྷ་རྒྱུད་མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་ཞེས་པ་བྱུང་། དེས་ཡབ་ཀྱི་བཀའ་བཞིན་རོང་མོ་ཁྱེ་ལྕམ་མ་ཞེས་པ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་ཀྱང་སྲས་མ་བྱུང་བར་རྒྱལ་རྒྱུད་ཆད་ལ་ཁད་བྱུང་། ཕྱིས་སུ་གནམ་སྨན་མའམ་སྨན་བཙུན་མ། ཚངས་སྲས་ལྷ་མོ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་པ་ལས་སྲས་གཅིག་འཁྲུངས། སྲས་འཁྲུངས་རྗེས་སྤྱི་བོའི་གཙུག་ནས་དུང་ལྟར་དཀར་བའི་རླངས་པ་ཐོན་པ་ཡབ་མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་གྱིས་གཟིགས་ཏེ་ཧ་ཅང་མཉེས་དྲགས་ནས་རླངས་སོ།། རླངས་སོ།། ཞེས་ལན་གསུམ་བོས་ཏེ་ཚུར་བླངས། དེ་ནས་སྲས་དེའི་མིང་ལ་ལྷ་རིགས་འཕན་པོ་ཆེ་རླངས་ཞེས་བཏགས་པས། དུས་དེ་ནས་བཟུང་མི་རབས་རིམ་པར་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཅེས་སུ་གྲགས་སོ།།
ཡང་《གཏེར་སྟོན་བརྒྱ་རྩའི་རྣམ་ཐར།》ལས།“རླངས་དཔལ་གྱི་སེང་གེ་ཕྱི་མ་ནི།[20] ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་ལས། ཡབ་ཨ་མྱེས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་ཁོལ་ཞེས་ལོ་བརྒྱད་ནས་ཨོ་རྒྱན་གྱི་ཡུལ་དུ་བྱོན་པ་དང་། སྲིན་པོ་བཏུལ་བ་དང་། གླིང་རྗེ་གེ་སེར་གྱི་གླིང་ཡུལ་ལ་གདན་ལན་གཉིས་དྲངས་ནས་ཕྱོགས་བཞིའི་འདྲེ་ཆེན་པོ་བཞི་བཏུལ་ཅིང་། ལྷ་སྲིན་བྲན་ཁོལ་བ་དེ་དང་། ཡུམ་ཇོ་མི་སྐལ་ལྡན་གཉིས་ལ་སྲས་གསུམ་ཡོད་པའི་ཆེ་བར་འཁྲུངས། རྫུ་འཕྲུལ་དང་ནུས་པ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་མངའ། ཁྱད་པར་སློབ་དཔོན་ཆེན་པོའི་ཐུགས་སྲས་སུ་གྱུར། རླངས་ལྷ་གཟིགས་ཀྱི་གདུང་ལས་སྡེ་སྲིད་ཕག་མོ་གྲུ་བ་ཞེས་སྣེའུ་གདོང་བ་རྣམས་བྱུང་།”[21]ཞེས་རླངས་དཔལ་གྱི་སེངྒེ་ནས་རླངས་ཀྱི་གདུང་བརྒྱུད་ཕག་མོ་གྲུ་བ་རྣམས་བྱོན་པའི་རྒྱུས་ཤིག་གསུངས་སོ།།
《བཀའ་བརྒྱུད་རིན་པོ་ཆེ་ཆོས་འབྱུང་མིག་འབྱེད་འོད་སྟོང་།》དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ་ཞིག་ལས།“ཁྱེའུ་དུང་འདྲ་བ། གཡུའི་ཟུར་ཕུད་ཅན། སྤྱི་གཙུག་ཏུ་བརླངས་དཀར་པོ་ཡོང་བའང་འདུག་པས། ཤིན་ཏུ་དགྱེས་ནས་པང་དུ་བླངས་སོ་ཞེས་པ་འདིར་དཔྱད་ན་རླངས་པ་དང་།པང་དུ་བླངས་གཉིས་ཀ་བྲིས་ཡོད་པས། ལྷ་རིགས་འཕན་པོ་ཆེ་པང་དུ་བླངས་པས་བླངས།”[22]ཞེས་པ་དང་། སྤྱི་གཙུག་ཏུ་རླངས་པ་དཀར་པོ་ཡོད་པ་ཞིག་འདུག་པས་རླངས་ཞེས་པ་གཉིས་བྲིས་འདུག་པའང་དོན་གྱིས་སྐབས་དེའི་བྱ་བྱེད་ཙམ་ལ་གོ་བ་ལེན་སྟངས་མི་འདྲ་གཉིས་བྱུང་བ་ཡིན་འདུག དེ་ཕྱིར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ཆོས་འབྱུང་སྔ་མ་ཁག་གི་ཡི་གེའི་བརྡ་སྦྱོར་མི་འདྲ་བ་རྣམས་ཀྱང་དེ་ག་རང་ཡིན་ཆེ། ཡིན་ཡང་ར་རླངས་འདི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་མཁས་པ་ཕལ་མོ་ཆེས་བཞེད་ལ།“འགའ་ཞིག་ཏུ་ག་གླ་བཏགས་སུ་སྣང་བ་ནི་མ་དག་པའི་རྒྱུན་འབྱམས་པར་ངེས་སོ།།”[23]ཞེས་རྒྱལ་དབང་ལྔ་བའི་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་སུ་གསུངས་སོ།།
དེ་ལ་མཁས་དབང་དམུ་དགེ་བསམ་གཏན་གྱི་《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀུན་དགའི་མེ་ལོང་།》ལས།“ཐོག་མར་མིའི་རིགས་སྒོང་ང་ལས་སྐྱེས་པར་བཤད། བཤད་ཚུལ་འདི་ཕྱི་རོལ་མུ་སྟེགས་པའི་གྲུབ་མཐའ་དང་འདྲེས། ཞེས་མཁས་པ་དག་གིས་གླེང་། དེ་ནས་རིམ་གྱིས་བརྒྱུད་དེ་བོད་ཀྱི་རུས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་དང་། འབྲས་ལ་དཀར་ནག་ཁྲ་གསུམ་སོགས་དང་། བོད་མིའུ་གདུང་དྲུག་སོགས་བྱུང་ཚུལ་ནས། མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་གྱི་བར་མི་རྒྱུད་བྱུང་ཚུལ་གསུངས། དེའི་མི་རྒྱུད་ལ་དཔའ་བོ་དང་། ལྷའི་སྤྱན་གྱིས་གཟིགས་པ་མང་བོ་བྱུང་བས། གདུང་རིགས་ལ་རླངས་ལྷ་གཟིགས་ཞེས་གྲགས་པ་དེ་བྱུང་།”[24]ཞེས་རླངས་ལྷ་གཟིགས་བར་གྱི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་བྱུང་བ་ཞིག་གསུང་འདུག་པ་དེ་ཡང་ཡིག་ཚང་སྔ་མ་དག་ལ་གཟིགས་པའི་དཔྱད་བབ་ཅིག་ཏུ་ངེས།
རེབ་གོང་གླིང་རྒྱའི་གསང་ཆེན་རྙིང་མའི་མཁས་པ་བླ་མ་ཚེ་རིང་གི《རེབ་གོང་གསེར་མོ་ལྗོངས་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་འདོད་འབྱུང་གཏེར་གྱི་བུམ་བཟང》ལས།“རྒྱལ་བོ་རླངས་ཚང་ཟེར་བའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། བོད་ཀྱི་མིའི་གདོང་དྲུག་གི་ནང་ཚན་ཨ་ལྕགས་འབྲིའི་གདུང་རྒྱུད་ལ། འབྲིའི་རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་གཉིས་མཆེད་ལ། དེའི་ནང་གསེས་རྒྱལ་རབས་ལྔ་བ་དེ་ག་ནི། ཤར་དོ་གུང་སྐྱ་བོ་རུ་རིང་བྱ་བ་ཡིན། དེ་ཉིད་ཀྱིས་ཐེལ་ཆུ་མ་མ་ལུང་ཆེན་ཟེར་བའི་ས་བཟུང་ནས་རྒྱལ་བོ་ཞེས་པའི་མིང་ཐོགས་པར་བཤད། དེའི་བུ་རྒྱུད་རིམ་བཞིན་རླངས་བུ་དེའི་སྲས་དཔའ་བོ་ཐོང་རྩལ་ཅན། དེའི་སྲས་སྟོང་ཐོ། དེའི་སྲས་སྟག་པོ་ཆེ་དར་དཔལ། འདི་ནས་བཟུང་སྟེ་རླངས་ལྷ་གཟིགས་སུ་གྲགས། འདིའི་སྲས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ།”[25] ཞེས་མིའུ་གདུང་དྲུག་གི་ནང་ཚན་ཨ་ལྕགས་འབྲིའི་གདུང་རྒྱུད་ལ་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་བྱོན་པའི་རྒྱུས་གསལ་བོ་ཞིག་གསུངས་པའི་ཁུངས་གང་ཡིན་གྱི་གསལ་ཁ་ཕྱེས་མི་འདུག་ཀྱང་། ཁོང་ནི་མི་ཚེ་ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ་ལ་བསྐྱལ་བའི་གསང་སྔགས་རྙིང་མའི་མཁས་པ་དོན་ལྡན་ཞིག་ཡིན་པས་ཚད་ལྡན་གྱི་ཁུངས་བཅོལ་ས་ཞིག་ཡོད་པ་ཞུ་མ་དགོས་སོ།།འདི་བས་རླངས་ལྷ་གཟིགས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་འདེད་ཕྱོགས་དང་ཕལ་ཆེར་འདྲ་བ་ཞིག་ནི། རྒྱལ་དབང་ལྔ་བ་ཆེན་མོའི་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་སུ། “མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་གྱིས་སྨན་བཙན་མ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་པའི་སྲས་སྤྱི་གཙུག་ན་རླངས་པ་དཀར་པོ་འཕྱུར་བ་ཞིག་འཁྲུངས་པ་ནས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཅེས་མིང་ཆགས། འགའ་ཞིག་ཏུ་ག་གླ་བཏགས་སུ་སྣང་བ་ནི་ཡིག་མཁན་གྱིས་མ་དག་པའི་རྒྱུད་འབྱམས་པར་ངེས་སོ།།དེའི་ཇོ་མོ་ལྡོང་བཟའ་ཁྲི་སྒྲོན་ལ་སྲས་དཔའ་བོ། དེའི་ཇོ་མོ་ལྕོག་རོ་བཟའ་ལྷ་གནམ་གྱི་སྲས་སྟོང་ཐོ་ནས་སྟག་པོ་ཆེ་དར་དཔལ།”[26] ཞེས་པའི་བར་བྱོན་པའི་རྒྱུས་ཤིག་གསུངས་པ་དང་ཚིག་ཇི་བཞིན་མཐུན་པས་རྒྱལ་དབང་ལྔ་བའི་གསུང་ལ་ཁུངས་གཏུགས་ཡོད་པར་སྙམ།
དེ་ལ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མཁས་པ་རྒྱལ་མོ་འབྲུག་པའི་《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་གླེང་བའི་གཏམ》ལས།“དེ་ལྟར་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་རིམ་པར་དཔའ་བོ་དང་གྲུབ་ཐོབ་ལྷའི་སྤྱན་གྱིས་གཟིགས་པ་མང་བོ་བྱུང་བར་བཤད་པས་གདུང་རྒྱུད་ལ་རླངས་ལྷ་གཟིགས་ཀྱི་རིགས་ཞེས་ཀྱང་འབོད་པར་གྲགས།བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོས་བླ་མར་བཀུར་བར་བཤད་པའི་རླངས་ཨ་མྱེས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་ཁོལ་ཞེས་གྲགས་ཆེ་བའི་གྲུབ་ཐོབ་དེ་ཉིད་ནས་བཟུང་ཡོན་ཆེན་རྒྱལ་བ་སྐྱབས་ཀྱི་བར་རླངས་ཀྱི་རིགས་རྒྱུད་ཟམ་མ་ཆད་པར་བྱུང་བ་ཡིན།”[27]ཞེས་དང་།《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རགས་རིམ་གཡུ་ཡི་ཕྲེང་བ》ལས།“གནམ་ལྷ་མཆེད་ནང་གི་མང་ལྡོང་སྟག་བཙན་དང་།གནམ་སྨན་མའམ། ཚངས་སྲས་ལྷ་མོ་འདུས་པར་ཁྱེའུ་ངོ་མཚར་ཅན། སྤྱི་བོའི་གཙུག་ན་དུང་ལྟར་དཀར་བའི་རླངས་པ་ཡོད་པ་ཞིག་འཁྲུངས་པ་དེ་ཡབ་མང་ལྡོང་སྟག་བཙན་གྱིས་གཟིགས་ནས་རབ་ཏུ་དགའ་སྟེ་རླངས་སོ།།རླངས་སོ།།ལན་གསུམ་རླངས་སོ་བྱས་པས་ཁྱེའུ་དེའི་མིང་ལ་ལྷ་རིགས་འཕན་པོ་ཆེ་རླངས་ཞེས་བཏགས་པར་གྲགས་པ་དེ་ནས་མི་རབས་རིམ་པར་གྱེས་པ་ལ་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཅེས་བྱ་བར་འབོད་པ་ཡིན།”[28]ཞེས་པ་སོགས་གནའ་དེང་གི་ལོ་རྒྱུས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་སྐོར་གྱི་ལུང་ཁུངས་དང་ལོ་རྒྱུས་ས་བོན། ཞིབ་བརྗོད་ཀྱི་རིམ་པ་དང་དཔྱད་འཇོག་རྣམས་ཚིག་རིས་ཀྱི་ཁྱད་པར་དང་ཡིག་ཚོགས་ཀྱི་མང་ཉུང་མ་གཏོགས་ཕལ་ཆེ་བ་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》ལ་གཞི་བྱས་ནས་ལུང་འདྲེན་དང་དཔྱད་པ་གནང་ཡོད་པ་སོགས་གྲོས་ཁ་གཅིག་ཏུ་མཐུན་པས་ཡིག་ཚང་གསར་བ་ཞིག་གི་ཁ་སྣོན་ཡིག་འབྲུ་འགའ་ཡང་མི་འདུག
གསུམ། ད་ལྟའི་དཔྱད་རྩོམ་ཁག་ལས་བྱུང་བའི་རླངས་ཀྱི་སྐོར།
རིག་གཞུང་དཔྱད་རྩོམ་ལས་མིག་སྔར་རླངས་ཀྱི་སྐོར་ལ་ཆེད་དམིགས་གྱིས་དཔྱད་རྩོམ་མང་པོ་མེད་པ་མ་ཟད། དེ་འབྲེལ་དཔྱད་རྩོམ་གྱི་གྲངས་འབོར་ཡང་ཅུང་ཉུང་བའི་ཚུལ་དུ་སྣང་བས། སྤྱིའི་ཞིབ་འཇུག་གི་གནས་བབ་དང་དཔྱད་གཞིའི་དོ་ཁུར་སོགས་ཕྱོགས་གང་ཇིའི་ཐད་ཅུང་ཉུང་གྲས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཆགས་ཡོད། རེ་ཟུང་ཙམ་མཆིས་པ་རྣམས་ནི་རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པའི་སྤྱིའི་དཔྱད་འཇོག་དང་རླངས་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་དང་གླིང་རྗེ་གེ་སེར་བར་གྱི་འབྲེལ་བ། བསེ་ཁྱུང་དབྲའི་གདུང་ཁུངས་རྩད་ཞིབ་དང་སྣོད་བཅུད་ཆགས་ལུགས། བོན་གྱི་སྒོང་སྐྱེས་ཆགས་ཚུལ་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་བཅས་ཀྱི་སྐོར་བརྗོད་གཞིར་བཟུང་བའི་རྒྱ་བོད་ཡིག་རིགས་ཀྱི་དཔྱད་རྩོམ་འགའ་རེ་སྣང་ཡང་ཐད་ཀར་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ལ་དཔྱད་པ་གནང་བའི་དཔྱད་རྩོམ་ནི་གཅིག་ཀྱང་མ་མཐོང་ངོ།།
དེ་དག་ལས་མཚོན་ཙམ་ཞུས་ན། ངག་དབང་དང་ཡོས་བ་ཀྲུའི《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》དང་གླིང་རྗེ་གེ་སེར།[29]དོན་གྲུབ་ཚེ་རིང་གི《གནའ་རབས་བོད་མི་རིགས་དང་རུས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ལ་ལྟ་བ།》[30] ངག་དབང་དང་ཡོས་བ་ཀྲུའི《ཏྰ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་མཛད་རྗེས།》[31] རྟ་མགྲིན་རྒྱལ་གྱི་《བོད་ཀྱི་རུས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།》[32] མྰ་རོན་གྱི་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་ལས་ཏྰ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་རྒྱལ་གཅེས་བསམ་བློའི་རང་བཞིན།》[33]ཡོའོ་ཁྲིན་གྱི་《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་རླངས་ཀྱི་པོ་རི་བསེ་རུ་རྒྱས་པའི་དབྱེ་ཞིབ།》[34]རྣམས་ནི་རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་དང་། ཏྰ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན། རླངས་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་དང་གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་བོ། བོད་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་དང་རིགས་རུས་སོགས་ལ་ཟུར་དུ་མ་ནས་དཔྱད་པའི་རྣམ་གྲངས་སུ་བཟུང་དེ་ཉམས་ཞིབ་བྱས་ཡོད། ཐད་ཀ་ཐད་ཀར་རླངས་ཀྱི་རིགས་རུས་དང་མཆེད་ཁུངས། རླངས་ཀྱི་མི་སྡེ་ཡུལ་ཁུངས་གཞན་ལ་མཆེད་ཚུལ་སོགས་ད་སྔ་དཔྱད་པ་དང་གླེང་བརྗོད་ཞིབ་མོ་གནང་ཡོད་པ་མ་མཐོང་ངོ་།།
བཞི། རླངས་ནི་རུས་ཆེན་དྲུག་ལས་སེ་ཁུང་དབྲ་ལས་མཆེད་ཚུལ།
རླངས་ཀྱི་རུས་སེ་ཁུང་དབྲ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འི་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐབས་ལས།“དེ་འོག་སེ་ཁུང་དབྲ། དབྲ་ལ་དཀར་ནག་ཁྲ་གསུམ་ཡོད། དབྲ་དང་པོ་རྒྱུད་ཀྱི་ཆེ་དགུ། ལྷ་དབྲ་སྨུག་པོ་མཆེད་བཅུ། དགུ་འབུམ་མཆེད་དྲུག་ཡོད། དེ་འོག་ཨ་ལྩགས་འགྲུ། འགྲུ་ལ་བུ་དགུ་བྱུང་། མི་འགྱུར་ཐར་བའི་གནས་བརྒྱད་ཡོད། དེ་འོག་དམུ་ཚ་དགའ་ལ་དར་མ་མཆེད་བདུན་ཡོད། དེ་འོག་དབལ་ཟླ་གཉིས། ཡུལ་ཆེན་མཚམས་སུ་ཡོད་པས། བོད་མིའུ་གདོང་དྲུག་གི་འཁྲུངས་ལུགས། ད་ལར་གྱིས། བོད་ཀྱི་མིའུ་རུས་དྲུག་ལ། བཤད་ན་མི་ཆེ་བ་དང་། བཟུང་ནས་བོས་ན་མིང་མི་སྙན་པ་མེད་དེ། སྒོས་སུ་ང་ལྷ་རིགས་འཕན་པོ་ཆེ་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་དང་། གྲོལ་ཐབས་ནི་འདི་ལྟར་ལགས།”[35]ཞེས་ལྷ་རིགས་འཕན་པོ་ཆེ་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་བྱུང་རིམ་གསལ་བོ་ཞིག་བཀོད་འདུག
ཡང་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འི་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཆིག་རྒྱུད་ལས།“ཆེ་དགེ་ཡིག་ཚང་ལ་སོགས་ཞིབ་རྒྱས་གསུངས་པ་ལྟར་ལགས་ཤིང་།དེའི་ནང་ནས་ཀྱང་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་ཕྱུག་ཕུགས་དབྲ་ལ་ཐུག་པས། དང་པོར་སེ་ཁྱུང་དབྲས་བཙན་ཟ་གེལ་ལྡན་མ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་པའི་སྲས། དབྲ་ཁྲ་བོ།”[36]ཞེས་པ་ནི་ཡི་གེ་རྙིང་བའི་ཚད་ཐུབ་ཀྱི་བཤད་ལུགས་དེ་ཡིན་ལ། གཞན་ཡང་འཇིག་རྟེན་ཆགས་པའི་དུས་ནས་ས་ཆུ་མེ་རླུང་ནམ་མཁའ་སྟེ་འབྱུང་བ་ལྔའི་སྙིང་བོ་ཚོགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དུང་སྒོང་ཞིག་བྱུང་བར་རིམ་བཞིན་དབང་བོ་གཟུགས་ཅན་པ་ལྔ་དོད་ནས་ཁྱེའུ་མཚར་སྡུག་ལྡན་པ་ཞིག་བྱུང་བར་མིང་ཡེ་སྨོན་རྒྱལ་པོ་ཞེས་བྱ་བར་བཏགས་པ་ལས་རིམ་པར་བརྒྱུད་པ་སོགས་རིག་བྱེད་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་དུ་སོང་བར་ཡང་སྣང་མོད། ལྡོང་གི་རུས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་དང་། འབྲས་དཀར་ནག་ཕྲ་གསུམ། བོད་མིའུ་གདུང་དྲུག་གི་ནང་གསེས་སེ་ཁྱུང་དབྲའི་རྒྱུད་པ་ནས་མི་རབས་ལྔ་བར་གནམ་ལྷ་མཆེད་བརྒྱད་ཅེས་བྱ་བ་བྱུང་བར་གྲགས་པ་ནི་ཡི་གེ་རྙིང་བ་དང་མཐུན་ནོ།།
རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུའི་དགོངས་དོན་ལྟར་དེང་གི་མཁས་པ་ལ་ལས། དང་པོ་འཇིག་རྟེན་ཆགས་པའི་དུས་ནས་ས་ཆུ་མེ་རླུང་ནམ་མཁའ་སྟེ། འབྱུང་བ་ལྔའི་སྙིང་པོ་ཚོགས་པ་ལས་དུང་སྒོང་ཞིག་བྱུང་བ་དང་། དུང་སྒོང་དེ་རིམ་བཞིན་མིག་དང་སྣ། རྣ། ཚེམས། ལྗགས། ཕྱག ཞབས་སོགས་ཀྱི་དབང་པོ་ཡན་ལག་རྣམས་སྣང་སེམས་ཚད་མ་བཞིན་དུ་དོད་ནས་ཁྱེའུ་མཚར་སྡུག་ལྡན་ཞིང་། མི་རྣམས་ཡིད་སྨོན་པ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་པས་ཡེ་སྨོན་རྒྱལ་པོ་ཞེས་བཏགས་སོ། །བོད་མིའུ་གདུང་དྲུག་གི་ནང་གསེས། བསེ་ཁྱུང་དབྲའི་རྒྱུད་པ་ནས་མི་རབས་ལྔ་པར་སྲས་ལྷ་རྒྱུད་མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་ཞེས་པ་བྱུང་། ཞེས་སོགས་རླངས་ཀྱི་རུས་བསེ་ཁུང་དབྲ་ཡིན་པར་སྒྲུབ་པའི་བཞེད་ཚུལ་མང་དུ་འབྱུང་ཡང་གོང་གསལ་ཡིག་ཚང་དང་མཐུན་པར་ས་བཅད་མ་སྟོང་ཙམ་མ་གཏོགས་ཁུངས་གང་ཡིན་ལ་གསལ་ཁ་དང་ཡིག་ཚང་གཞན་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་ཟུར་ཙམ་ཡང་མི་འདུག
སྐབས་བབ་ཀྱི་སེ་ཁུང་དབྲའམ་བསེ་ཁྱུང་དབྲ་རུ་བཞེད་པའི་ཁྱུང་ངམ་ཁུང་དང་བོན་གྱི་ཁྱུང་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ལ།《ཁྱུང་གི་རིགས་རུས(དམ་པ་ཁྱུང་གི་སྐོར)སམ་བསེ་ཁྱུང་དབྲ་ཞེས་པའི་སྐོར་གྱི་དཔྱད་པ།》ལས།“སྟག་ཚང་དཔལ་འབྱོར་བཟང་པོའི་རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ་སོགས་ཀྱི་སྙིང་དོན་ལྟར་བྱས་ན། རྨུ་དང་སྒ་རྣམས་རུས་གཅིག་ཡིན་པ་དང་། སྟོང་དང་འབྲུ་རྣམས་རུས་གཅིག བསེ་དང་ཁྱུང་དང་སྦྲ་རྣམས་རུས་ཚན་གཅིག་ཏུ་གོ་ལ། ཡིག་ཆ་ལ་ལས་ལྡོང་གི་ནང་གི་བཟང་པོ་དང་གཙོ་བོ་རྣམས་ལ་ཨ་སྤོ་ལྡོང་གི་རིགས་ཟེར་བ་དང་། བསེ་ཡི་ནང་ནས་བཟང་པོ་དང་གཙོ་བོ་རྣམས་ལ་བསེ་ཁྱུང་དབྲ། ཞེས་པ་ནས། བསེ་ཁྱུང་ཞེས་པ་ནི་ཁྱད་ཆོས་བརྗོད་པའི་ཚིག་ལྟ་བུ་ཡིན་པས་ན། རིགས་རུས་དེའི་ཁུངས་གཙོ་བོ་དབྲ་ལ་གཏུག་དགོས་པར་བཤད་ཡོད་ལ།”[37]ཞེས་དང་། གཞན་ཡང་“བསེ་ཁྱུང་དབྲ་ཞེས་པ་དེ་ལ་ཡན་ལག་ཁ་ཤས་བསྟན་ཡོད་དེ། སེ་ཁྱུང་དབྲའི་ཆེ་དྲུག་དེ། སྟོད་ན་ཞང་ཞུང་ཁྱུང་པོ་གཉིས།།བར་ན་མར་པ་སྤུ་རངས་གཉིས།།སྨད་ན་རེ་ཁེ་ཉག་ལེ་གཉིས།།ཆེ་དྲུག་མཚན་གྱི་བཙུན་དྲུག་དེ།།ཞེས་ཡན་ལག་དྲུག་པོ་བཙུན་པའི་ཁྱད་ཆོས་དང་སྦྱར་ནས་བསྟན་ཡོད། དེའི་ཕྱིར་ཐོག་མའི་དུས་སུ་ཁྱུང་ཞེས་པ་ལ་མ་མཐའ་མཚོན་དོན་རང་བཞིན་གྱི་གོ་བ་ཆགས་ནས་རིམ་གྱིས་དབྲ་ཞེས་པའི་རིགས་རུས་འདི་དང་ངོ་བོ་གཅིག་འདྲེས་སུ་ཆགས་པ་ཡིན་སྲིད།”[38]ཅེས་མཐའ་སྡོམ་གྱི་ཚུལ་དུ་བཀོད་ཡོད་ནའང་བསེ་ཁྱུང་དབྲ་རུ་གྱུར་པའི་གཏན་ཚིགས་གསལ་བོ་མི་འདུག
ཡང་བཀའ་བརྒྱུད་རིན་པོ་ཆེ་ཆོས་འབྱུང་མིག་འབྱེད་འོད་སྟོང་།དབུ་མེད་ཀྱི་ལག་བྲིས་མ་ཞིག་ལས། “བོན་ལུགས་ལྟར་ན་བོད་མིའུ་གདོང་དྲུག་ཀྱང་འདི་ལས་ཆད་པར་སྨྲའོ།།ལྷ་རབས་མཆེད་དགུ་ལ་ཆེ་བ་ཡབ་ལྷ་བརྡལ་དྲུག ཆུང་བ་འོད་དེ་གུང་རྒྱལ་ཡིན་ཡང་ཟེར་རོ།།གཉན་ཟའི་སྲས་འབྲིང་པོ་སེ་ཁྱུང་དབྲ། འདི་ལས་བརྒྱུད་པའི་ཆེ་བའི་ཡོན་ཏན་ལ། གླངས་དཔལ་གྱི་སེང་གེ་གསུངས་པའི་དབྲ་ཡི་ཆེ་དགུ ཆུང་དྲུག མཁར་གསུམ་ལ་སོགས་མང་དུ་ཡོད་ཅིང་། སེ་ཁྱུང་དཔྲ་དང་། བཙན་ཟ་དགེ་ལྡན་མའི་སྲས་དཔྲ་ཕྲ་བོ་དེ་དང་། སྲུན་ཟ་ཕྲ་མོ་ལ་སྲས་དགུ་བྱུང་བའི་ས་ཚ་དང་། ཧོར་ཟ་འབུམ་མོའི་སྲས་ཁྱུང་དུ་དཀར་པོ། དེའི་སྲས་འབུམ་རྗེ་ཤོལ་མིག དེའི་སྲས་ཨ་རྗེ་གཙུག་གསུམ་ཞེས་པ་ལ་སྲས་མེད་པ་ལ། གནམ་ལྷ་མཆེད་བརྒྱད་ཀྱི་ལྔ་བས་དེའི་སྲས་སུ་སྤྲུལ་བ་ནི་མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་བྱུང་ངོ།།”[39]ཞེས་སོགས་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ》དང་མཐུན་པར་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཁག་དང་དཔྱད་གཞི་སོགས་གཅིག་མཐུན་དུ་གླངས་ཀྱི་རིགས་རུས་སེ་ཁུང་དབྲ་ཡིན་པར་བཞེད། འོན་ཀྱང་རླངས་ཀྱི་ཡི་གེ་འབྲི་ལུགས་མི་གཅིག་ཀྱང་དོན་གྱིས་གཅིག་མཐུན་གྱིས་བོད་ཀྱི་རུས་ཆེན་དྲུག་གི་ཡ་གྱལ་བསེ་ཁྱུང་དབྲ་ཡིན་པར་ཚང་མའི་མགྲིན་པ་གཅིག དེ་བས་ལྷ་གཟིགས་གླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཐོག་མའི་མི་རྒྱུད་གྲོལ་དུས་ཀྱི་རུས་ནི་སེ་ཁྱུང་དབྲ་ལས་ལོགས་སུ་བཤད་ལུགས་གསར་བ་ཞིག་ཡིག་ཚང་འདིར་ཡང་མེད་ལ། ཕྱིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འགའ་རེར་ག་གླངས་འབྲི་བའི་སྲོལ་ནི་ཐོག་མའི་ཡིག་ཚང་འདི་ལ་ཁུངས་བཅོལ་ཡོད་པར་སྙམ་ཡང་། ཡིག་ཚང་འདིའི་རྩོམ་པ་བོ་དང་། དུས་ནམ་བརྩམས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་སོགས་མི་གསལ་ཕྱིར་ཁ་ཚོན་གཅོད་པར་མི་ནུས་སོ།།
ལྔ། སེ་ཁུང་དབྲ་དང་རླངས་ཀྱི་བཞེད་ལུགས་སྣ་ཚོགས།
བསེ་ཁྱུང་དབྲ་ལ་ཡིག་ཆ་མི་འདྲ་བའི་ཁྲོད་འབྲི་སྟངས་མི་འདྲ་བ་དཔེར་ན་བསེ་དང་སེ་དང་སྭེ་དང་། ཁྱུང་དེ་ལ་ཡང་ཁུང་དང་ཆུང་བྲིས་པ། དབྲ་ལ་སྦྲ་བྲིས་པ་སོགས་ཅི་རིགས་ཤིག་སྣང་ལ། དེ་དག་གཙོ་ཆེར《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》དང་།《མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་།》《མགོ་ལོག་རུས་མཛོད།》《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀུན་དགའི་མེ་ལོང་》སོགས་སུ་གསལ་བས་འདིར་ཞིབ་ཕྲ་མ་བཀོད། མཁས་དབང་དམུ་དགེ་བསམ་གཏན་མཆོག་གིས་སྭེ་དང་སྦྲ་གཉིས་ཀྱང་གཅིག་པར་གསུངས་པས་སྦྲ་ཞེས་གཅིག་ཏུ་འདྲེན་གྱི་ཡོད་ནའང་ཇི་ལྟར་གཅིག་ཏུ་འདྲེས་པའི་རྒྱུས་གསལ་བོ་བཙལ་དཀའ་བར་སྣང་།
གཞན་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཁག་ལས་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་འབྲི་ལུགས་ལའང་རླངས་དང་གླངས།བླངས་སོགས་མི་གཅིག་པ་རེ་ཟུང་བྲིས་འདུག་ཀྱང་།ཐོག་མའི་རླངས་ཀྱི་སྐོར་ལ《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འི་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་ལས།“ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རབས་དང་། སྲིད་ཐབས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པའི་ཐང་ཡིག་སྒྲོལ་མ། བསྟན་པ་འགྱོགས་པའི་གླང་བོ་གསུམ།”ཞེས་དང་།“ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་ཀྱི་ཆེ་བཙུན་རྣམས་ཀྱི་ཐུགས་ལ་འཛིན་ཞིང་། ཐུགས་དམ་པ་དང་། བསྟན་བཅོས་མང་དུ་བསྒྱུར་བ།”ཞེས་དང་། “ནང་བཅུད་ཀྱི་སེམས་ཅན་འོད་གསལ་ལྷ་ལས་གྲོལ་ཐབས་ཡོད་དེ་མཐོན་པོར་དགུང་ནི་འོད་བཞིན་ཕུབ། འོད་ནི་ཕ་ལ་སོད་ནི་མ། ཉི་ཟླ་གཟའ་སྐར་ཟེར་དུ་འོང་། ཟེར་ནི་ཡར་ལ་ཐོག་ཐུབ་སྟེ། འོག་གི་ཀླུ་དང་མཛེ་དྲག་ཐུབ། སྡེ་དང་ཤགས་བརྒྱབ་ཤགས་ཀྱིས་རྒྱལ། འབྱུང་བ་རྣམ་པ་ལྔའི་དགྲ་དང་ཕྱོགས་ཐུབ་པས། ངེད་རང་ཆེ་བཙུན་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་མིན་པ། ཕྱི་རྒྱ་ཀུན་ལ་འཁྱར་དུ་མ་བཅོལ།”[40]ཞེས་དང་། ཡང《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འི་རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་ཆེ་དགེ་ཡིག་ཚང་དང་མི་རྒྱུད་གྲོལ་ཐབས་ལས། “ལར་ང་ལྷ་རིགས་འཕན་པོ་ཆེ་རླངས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་ལ། གོང་ན་ཡོད་པ་བླ་མ་དཀོན་མཆོག བླ་མཆོད་བདག་གི་འདྲེན་པ་ཡིན། འོག་ན་ཡོད་པ་རྒྱལ་ཁམས་ཀྱི་མི་ཡིན། ལས་ཀྱི་སྐལ་བ་ཡོད་པ་དང་དམ་པའི་ཆོས་ཡིན། རིགས་རྒྱུད་ཁྱད་དུ་འཕགས་པ་ལྷ་ལས་གྲོལ་བ་ཡིན། ད་ཕྱིས་ཀྱང་། རླངས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་རྣམས་ཀྱིས་ཐུགས་ལ་ཞོག་ཅིག་ནན་ཆགས་མཛོད།”[41] ཅེས་དང་། ཡང《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འི་ཝང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད་པའི་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཆིག་རྒྱུད་ཀྱི་སྐབས་ལས།“ཡུལ་ཁམས་སོ་སོའི་འཛིན་ལུགས། བྱས་པའི་ལག་རིས། ཆེ་དགེ་ཡིག་ཚང་ལ་སོགས་ཞིབ་རྒྱས་སྨོས་པ་ལྟར་ལགས་ཤིང་། དེའི་ནང་ནས་ཀྱང་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་ཕྱུག་ཕུགས་དབྲ་ལ་ཐུག་པས།”[42]ཞེས་པ་སོགས་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འི་གསུང་རྩོམ་ཁག་གསུམ་ལས་རླངས་ཀྱི་ཡི་གེ་གཅིག་གྱུར་ཏུ་རླངས་འདི་བྲིས་པའི་གནད་ནི། རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་འཆད་པའི་སྐབས་སུ།“ལྷ་རྒྱུད་མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན། དེ་ལ་ཡབ་ཀྱིས་གསུངས་ནས། སྲས་བཙུན་མོ་ཐུགས་ཀྱིས་གང་བཞེད་གསུང་བ་ལ། སྲས་ཀྱི་ཞལ་ནས། བཙུན་མོ་དང་ཁྱིམ་ལ་ཡིད་མི་སྤྲོ། ཡིད་བདེ་ཉམས་དགའ་བའི་ཆོས་ཤིག་ཡིད་ལ་ཡོང་བར་འདུག་གསུངས་པས། ཡབ་ཀྱི་ཞལ་ནས། ང་ཨ་རྗེ་རྒྱལ་བོའི་གདུང་རྒྱུད་འདི། ཁྱེད་བུ་སྲས་པོ་མེད་ན་བྱ་རྒྱུ་མེད། སྲས་བུ་ཡོད་ན་རྒྱུད་མ་གཅོད། གསུངས་པ་དང་། སྲས་ཀྱི་གསུངས་ནས། ཁྱེད་ཡབ་ཀྱིས་ནན་ཆེད་གསུངས་པ་ལ། ཕ་ཡབ་ཀྱི་བཀའ་ལ་མ་རྩིས་ན། ང་བུ་ལ་བཀའ་ཆད་ཡོང་བར་སྣང་། ཁྱེད་ཡབ་ཀྱི་ཐུགས་ལ་གང་མངའ་མཛོད། ཞུས་པ་དང་། ཡབ་ཀྱིས་རོང་མོ་ཁྱེ་ལྕམ་མ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་སུ་བཅུག་པ་ལ། སྲས་བུ་མེད་ནས། རྒྱལ་བོ་གདུང་རྒྱུད་ཆད་ལ་ཁད། བསེ་མིག་བོལ་ལ་ཁད་བྱུང་བ་དང་། མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་ཡང་ཐུགས་མ་བདེ་ནས། ཡིད་དང་སྤྲུལ་པས། སྟེང་དག་པ་ལྷ་ཡི་ཡུལ་དུ་བྱོན། ཞེས་པ་ནས། བུ་ཆུང་སྤྱི་བོའི་གཙུག་དེ་ན། དུང་གི་རླངས་པ་ལྕག་ཡུ་ཙམ། དཀར་དང་ཏ་ལེ་ལེ་བས་འདུག གུང་ལ་སླེབས་པ་བྱུང་བ་དང་། མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་མཉེས་དྲགས་ནས། རླངས་སོ་རླངས་སོ་ལན་གསུམ་རླངས། བྱས་པས་ནི། ལྷ་རིགས་རླངས་ཟེར་བའི་གཏན་ཚིགས། དེ་ནས་བཏགས་ནས། མཆོད་པ་དང་རོལ་མོ་ལྷ་ལ་ཕུལ། ”[43] ཞེས་པ་འདི་ནི་རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུའི་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་འཆད་པའི་ཡིག་ཚང་ཐོག་མ་དེ་ཡིན་ལ། ཕྱིས་རླངས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཁུངས་བཅོལ་ས་ཉག་གཅིག་ཀྱང་འདི་ཡིན་ནོ།།
དེ་ཡང་མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་བྱ་བ་ཁྱིམ་ཐབས་མི་འདོད་བཞིན་དུ་ཡབ་ཀྱིས་མི་རྒྱུད་སྤེལ་དགོས་པའི་བཀའ་ལ་བཀུར་ནས་རོང་བཟའ་ཁྱེ་ལྕམ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་ཀྱང་སྲས་མ་བྱུང་བར། ལྷ་ལ་གསོལ་བ་ཕུར་ཚུགས་སུ་བཏབ་སྟེ་ལྷའི་བུ་མོ་སྨན་བཙུན་མ་དང་བཤོས་པ་ལ་སྤྲུལ་བའི་ལྷ་སྲས་ཤིག་འཁྲུངས། དེར་སྨན་བཙུན་མས་མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་ཡིད་མ་ཆེས་པའི་དོགས་པ་སེལ་ཆེད་ལྷ་སྲས་རི་བོའི་རྩེ་རུ་བོར་ནས་དམོད་བོར། ཕྱིས་ཡབ་ཡུམ་སྲས་ཡོད་སར་བཅར་བ་ན་གཅན་གཟན་ལ་སོགས་ཀྱིས་མ་འཚེ་བར་སྤྱི་གཙུག་ན་རླངས་པ་དུང་ལྟར་དཀར་བ་ཡོད་པ་མཐོང་ནས་ཐུགས་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་ཏེ་རླངས་སོ།། རླངས་སོ།། ཞེས་ལན་གསུམ་བྱུང་བས་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཅེས་གྲགས་སོ།།ཞེས་པའི་གནད་ཀ་འདི་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་བྱོན་ལུགས་ཀྱི་ཁུངས་བཅོལ་ས་གཙོ་བོ་ཉིད་དུ་མཐོང་ངོ།།
གདུང་རྒྱུད་རླངས་ཞེས་པའི་རླངས་ཀྱི་དོན་ལའང་རླངས་པའི་དོན་དུ་བྱས་ནས་དེའི་ཡི་གེ་འབྲི་ལུགས་ཀྱང་གཅིག་མཐུན་གྱིས་རླངས་ཡིག་བཀོད་ཡོད། ཡིན་ཡང་ཡིག་ཆ་ལ་ལར་རླངས་དང་གླངས། བླངས་སོགས་འབྲི་ལུགས་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ཡོད་ནའང་དོན་གྱིས་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》དང་གཅིག་མཐུན་གྱི་རླངས་ཡིག་འདི་འབྲི་མཁན་ཤུགས་ཆེའོ།།བར་དུ་བླངས་སུ་འདོད་པ་རྣམས་ནི་དབུ་མེད་ཀྱི་ལག་བྲིས་མ་《བཀའ་བརྒྱུད་རིན་པོ་ཆེའི་ཆོས་འབྱུང་མིག་འབྱེད་འོད་སྟོང་》གི་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་སྐབས་ལས། “ཁྱེའུ་དུང་འདྲ་བ། གཡུའི་ཟུར་ཕུད་ཅན། སྤྱི་གཙུག་ཏུ་རླངས་པ་དཀར་བོ་ཡོད་པར་འདུག་པས། ཤིན་ཏུ་དགྱེས་ནས་པང་དུ་བླངས་སོ།།”[44] ཞེས་པང་དུ་བླངས་པས་ལྷ་རིགས་འཕན་པོ་ཆེ་བླངས།ཞེས་བྲིས་པ་ལ་རྒྱུ་མཚན་དང་གནས་ལུགས་ཆེར་མེད་ཀྱང་ཇི་ལྟར་བྱུང་བའི་ཁུངས་ཤེས་ན་གདུང་རྒྱུད་ལ་ནོར་ས་མེད་དོ་སྙམ།
འོན་ཀྱང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ཆོས་འབྱུང་སྔ་མ་ཁག་དང་། མཁས་པ་འགའ་ཞིག་གི་ཡི་གེའི་བརྡ་སྦྱོར་རྣམས་དང་། བུ་སྟོན་རིན་པོ་ཆེ་ཆོས་འབྱུང་ལས་ནི་གླངས་ཞེས་འབྱུང་བས་རྒྱུ་མཚན་ནི་འདོད་རྒྱལ་གྱི་སྒྲ་གང་ཡིན་དཔྱད་དགོས་ལ། བླངས་སུ་བཞེད་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལྷ་སྲས་རི་རྩེར་བོར་བ་རྒྱལ་བོས་པང་དུ་བླངས་པས་དེའི་གདུང་རྒྱུད་ལ་བླངས་སུ་གྲགས་པའི་སྒྲ་བཤད་འདྲ་ཡོད་པ་དེ་གོང་དུ་ཞུས་ཟིན།
སྐབས་དོན་རླངས་སུ་འདོད་པ་དང་བླངས་སུ་འདོད་པའི་བཞེད་ལུགས་ལ་རྩ་བའི་ཁྱད་པར་ཆེར་མེད་དེ། སྔ་མས་ལྷ་སྲས་སྤྱི་གཙུག་ན་རླངས་པ་དཀར་བོ་ཡོད་པས་རླངས་དང་། ཕྱི་མས་རྒྱལ་བོས་ལྷ་སྲས་པང་དུ་བླངས་པའི་དོན་གྱིས་བླངས་ཞེས་སྐབས་དོན་གྱི་གནད་འབྱིན་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཙམ་གྱིས་མིང་གི་འབྲི་ལུགས་གཉིས་བྱུང་བ་མ་གཏོགས་རྩ་བའི་ཆ་ལ་འགལ་བ་ཆེར་མེད་པ་གཉིས་ཀ་གདམ་ངའི་ཚུལ་དུ་རླངས་དང་བླངས་གཉིས་སུ་བཞེད་པའི་རྣམ་གྲངས་སོ།།
ལྷ་གཟིགས་གླངས་སུ་འདོད་པ་ནི་བུ་སྟོན་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་རིན་ཆེན་གྲུབ་དང་དཔལ་འབྱོར་བཟང་བོ་སོགས་ཡིན། དཔལ་འབྱོར་བཟང་བོའི་《རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ་》ལས་“དཔལ་ཕག་མོ་གྲུའི་ཡང་དགོན་བཏབ་ལུགས་དང་། དེའི་གདན་སར་གླངས་ལྷ་གཟིགས་ཀྱི་བླ་རབས་བྱོན་ཚུལ་ལོ།།”ཞེས་དང་།“མེས་པོས་གླངས་དུས་བར་སྣང་ལྷས་གཟིགས། དེའི་ཕྱིར། གདུང་རུས་ལྷས་གཟིགས་ཞེས་གྲགས་པ་དེའི་བརྒྱུད་འཛིན་གྱིས།”[45]ཞེས་འཁོད་ཡོད། གླངས་ལ་བྱེ་བྲག་གི་དོན་གྱི་གོ་བ་དང་སྒྲ་བཤད་སོགས་མེད་པས་སྐབས་སུ་འདོད་རྒྱལ་གྱི་མིང་དུ་གྲགས་མོད། ལོ་རྒྱུས་ཆོས་འབྱུང་ཁག་ལས་ཡོངས་གྲགས་སུ་རླངས་ཉིད་སྤྱོད་སྒོ་ཆེ། རྒྱུ་མཚན་ནི་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་སྐོར་ལ་གཙོ་བོ་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འདི་ཁུངས་ཐུབ་ཀྱི་རྒྱུ་ཆ་ཉིད་ཡིན་པས་རླངས་ཀྱི་མིང་གི་ཐོགས་ལུགས་དང་དོན་གྱི་གོ་བ་སོགས་རྒྱས་སྤྲོས་གཞན་མི་དགོས་ཏེ། རྩ་བའི་ཡན་ལག་རྣམས་ཀྱང་རླངས་ལ་བྱ་ཞིང་བཤད་པའི་རྣམ་གྲངས་ཀྱང་རླངས་དང་དོན་མཐུན་ནོ།།
གཞན་རླངས་ཀྱི་མི་རྒྱུད་ཡུལ་ཕྱོགས་གང་དུ་མཆེད་པའི་རྒྱུས་ལ་བརྩད་གཅོད་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པར་རིན་ཐང་ཆེས་ཆེར་ལྡན་པས། ཡུལ་དུས་ཀྱི་བསྐལ་བའི་མ་སྟོང་བར་ལོ་རྒྱུས་རྒྱུ་ཆ་དང་དམངས་ཀྱི་ཟེར་སྒྲོས་འཚོལ་སྡུད། གནའ་ཤུལ་དང་ས་གནས་ཡུལ་མིང་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཡུལ་དངོས་རྟོག་དཔྱོད་ཀྱི་བཅར་འདྲི་སོགས་བྱེད་ཐབས་སྣ་ཚོགས་སྤྱད་ཚེ། རླངས་ཀྱི་མི་སྡེ་མཆེད་ཚུལ་གྱི་སྤྱིའི་སྐྱ་ཐིག་དང་དེའི་ཡུལ་ཁུངས་སོགས་གསལ་བར་ངེས་ཐུབ། སྤྱིའི་མི་སྡེ་ཕྱོགས་སོ་སོར་མཆེད་པའི་རྒྱུས་རགས་རིམ་ཙམ་ནི་ལོ་རྒྱུས་གཡུ་ཕྲེང་དུ་《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ》འི་ལུང་དྲངས་པར། “དང་པོ་འཇིག་རྟེན་ཆགས་པའི་དུས་ནས་ས་ཆུ་མེ་རླུང་ནམ་མཁའ་སྟེ་འབྱུང་བ་ལྔའི་སྙིང་བོ་ཚོགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས། ཞེས་པ་ནས། མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་ལ་ལྷ་རིགས་ཕན་པོ་ཆེ་རླངས་འཁྲུངས་ནས་མི་རབས་རིམ་པར་གྱེས་པ་ལ་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཅེས་བྱ་བར་འབོད་པ་ཡིན། ལྷ་རིགས་ཕན་པོ་ཆེ་རླངས་ནས་མི་རབས་ཉི་ཤུ་སོང་རྗེས་མདོ་ཁམས་སུ་རླངས་གཉན་ཐོག་ཨ་ཁྲོམ་གྱི་གདུང་རྒྱུད་ཡོན་ཆེན་རྒྱལ་བ་སྐྱབས་ཀྱི་སྲས་སུ་སྤྱན་སྔ་གྲགས་པ་འབྱུང་གནས་འཁྲུངས།”[46]ཞེས་མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་ནས་ཡོན་ཆེན་རྒྱལ་བ་སྐྱབས་ཀྱི་སྲས་སྤྱན་སྔ་གྲགས་པ་འབྱུང་གནས་ཀྱི་བར་གདོང་རྒྱུད་གཅིག་ཡིན་པར་གསུངས་པ་དེ་ལྟར་ཡིན་ལ། 《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》འི་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་འཆད་པའི་མཇུག་ཏུ། དབུས་གཙང་གཉིས་སུ་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་རྒྱུད་བྱོན་ལུགས་གསུང་བའི་མཇུག་ཏུ། “དེ་ལྟར་རླངས་སྟོང་ལྷོའི་རྒྱུད་ནི། བོད་ཀྱི་གཡས་རུའི་རླངས་སུ་འཕེལ། འབྲིང་པོ་ཆེ་རྗེའི་རླངས་ནི། བོད་ཀྱི་གཡོན་རུའི་རླངས་སུ་འཕེལ། ཆུང་བ་སྟོང་གླིང་རྒྱུད་ནི། བོད་ཡུལ་དབུས་ཀྱི་རླངས་སུ་འཕེལ། རྗེ་སྟོང་ཐོག་གི་རྒྱུད་ནི་གཡར་མོ་ཐང་གི་རླངས་སུ་འཕེལ། ཆུང་བ་སྟོང་དགེའི་རྒྱུད་ནི་མདོ་ཁམས་ཀྱི་རླངས་སུ་འཕེལ།”[47]ཞེས་མཐའ་མའི་སྡོམ་ཚིག་གི་ཚུལ་དུ་རླངས་ཀྱི་རུས་རྒྱུད་བོད་ཁམས་ཀུན་ལ་དར་བའི་སྤྱིའི་གནས་ཚུལ་རགས་རིམ་ཙམ་གསུངས་འདུག
གསུམ་པ། ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་མདོ་སྨད་རེབ་གོང་དུ་ཇི་ལྟར་བྱུང་བའི་རྒྱུས་འཚོལ་བ།
དེས་ན་སྟོང་དགེའི་རྒྱུད་མདོ་ཁམས་ཀྱི་རླངས་སུ་འཕེལ་བའི་ཁུངས་ནི། ས་གསུམ་ན་བཙལ་དཀའ་བའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་སྟེ། 《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ》ཞེས་པ་བོད་ལྗོངས་ཡིག་ཚགས་བདག་གཉེར་ལས་ཁུངས་སུ་དཔེ་རྙིང་བྲིས་མ་བསྐུལ་ཟད་དུ་གྱུར་པ་ཞིག་བཞུགས་པ་དེར་བསྡུས་པའི་བོད་ཀྱི་མིའུ་གདུང་དྲུག་ཅེས་པ་སེ་ཁྱུང་དབྲ་ལས་མཆེད་པའི་རླངས་ཀྱི་རུས་རྒྱུད་བྱུང་རབས་དང་། རླངས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱི་མཛད་པ་དང་ཞལ་གདམས། སྣེ་གདོང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་བསྒྲིགས་པའི་རླངས་ཀྱི་གདུང་རབས་ཆིག་རྒྱུད། ཕག་གྲུབ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད་པའི་ཏྰ་སི་ཏུའི་ཞལ་གདམས་བཅས་ཀྱི་གསུང་རྩོམ་ཁག་ལས་རྙེད་ན་ནི་ས་སྟེང་གི་གནས་ལུགས་གཞན་གང་གིས་ཀྱང་བསྒྱུར་མི་ཐུབ་པའི་གཏན་ཚིགས་ཚད་མ་ཉིད་དུ་མཐོང་ངོ།། དེ་ཕྱིར་མིའུ་གདུང་དྲུག་གི་ནང་ཚན་ཨ་ལྕགས་འབྲིའི་གདུང་རྒྱུད་ལ་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་བྱོན་པའི་རྒྱུས་བཙལ་ན།
རླངས་ལྷ་གཟིགས་ཀྱི་ལུང་བསྟན་ལས།༼ལྷ་གཟིགས་འདི་བ་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་ལ་གོ་དགོས་འདུག༽“བདག་གི་མི་རབས་མང་པོ་སོང་བའི་དུས། །འཆི་མེད་བླ་མ་རྒྱལ་མཚན་མིང་ཅན་འབྱུང་། །འདི་རུ་མི་སྡོད་བྱང་གི་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ། །བྱ་བ་རུང་ཞེས་བྱ་བའི་གནས་ཤིག་ཏུ། །བྱང་ཆུབ་ཆུ་བོ་བརྒྱད་འདུས་གཅིག་ཏུ་འབྲེལ། །བ་ཚ་ཅན་གྱི་ཆུ་གཅིག་ལོགས་སུ་འབབ། །ཡུལ་མིང་བརྒྱད་དམ་དགུ་ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས། །གནས་མཆོག་དེ་རུ་སངས་རྒྱས་བསྟན་པ་དར། །གྲུབ་མཐའ་ཕྱོགས་མེད་བརྒྱད་འདུས་གཅིག་ཏུ་འབྲེལ། །ལྟ་ལོག་གྲུབ་མཐའ་གཅིག་དེ་ལོགས་སུ་གནས། །ཡུལ་གྲུ་དེ་ཡི་ཕྱོགས་སུ་གཅིག་ཏུ་འབྲེལ། །མདོ་སྡེ་པད་དཀར་འཛིན་པའི་འབངས་སུ་འགྲོ། །གནས་མཆོག་དེ་རུ་རླངས་ཀྱི་གདུང་བརྒྱུད་འགྲོ། །ཤར་ལྷོའི་རི་ན་མཁའ་འགྲོའི་ཚོགས་ར་ཡོད། །རབ་བྱུང་ཤར་ནས་དང་པོའི་ས་གླང་ལོར༼ཕྱི་ལོ1049༽། །བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཀྱི་གདུང་བརྒྱུད་དེ་རུ་གནས། །མི་བརྒྱུད་ཆུ་བོ་ལས་ཀྱང་རིང་བར་འོང་། །”[48]ཞེས་གསུངས་ཏེ་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་རེབ་གོང་རོང་བོ་དང་། སྒོས་སུ་དེའི་ཤར་ལྷོའི་རི་ན་མཁའ་འགྲོའི་ཚོགས་ར་ཡོད་སར་རབ་བྱུང་ཤར་ནས་དང་པོའི་ས་གླང་ལོར༼ཕྱི་ལོ1049༽གནས་དེར་འཕེལ་བའི་ལུང་བསྟན་ཉི་མ་བཞིན་གསལ་བ་ལ། ད་ལྟའི་བར་མི་ལོ972སོང་བ་ཤེས་ཐུབ།
ཡང་རླངས་ལྷ་གཟིགས་དཔལ་གྱི་སེངྒེའི་ལུང་བསྟན་ལས།“ང་ཡི་མི་རབས་མང་པོ་སོང་བའི་རྗེས། །བྱང་ཕྱོགས་རྨ་ལུང་ཆུ་བོའི་ནང་ལུང་དུ། །ས་ནི་མི་མངོན་གླང་ཆེན་འགྱིང་འདྲ་བའི། །སྤང་རི་ནོར་བུ་སྤུངས་འདྲའི་ཁོར་ཡུག་ནི། །རང་བྱུང་བྲག་སྐྱིབ་ཕུག་པ་བརྒྱད་ཀྱིས་བསྐོར། །གཟུང་གིས་མ་བརྐོས་བསྟི་གནས་ཕུག་པ་ཟབ། །པུར་གྱིས་མ་བྲིས་མཛེས་སྡུག་གཡང་དུ་ཆགས། །ཆེད་དུ་མ་བརྕིགས་བ་གམ་མཐོན་པོ་ཅན། །ཡོངས་སུ་གྲགས་པ་གནས་ཆེན་བརྒྱད་དུ་འབོད། །ཡུལ་ཕྱོགས་དེ་རུ་རླངས་པའི་གདུང་བརྒྱུད་འགྲོ། །དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་རབ་བྱུང་ཚུགས་པའི་མགོར། །གླང་གི་ལོ་ལ་༼ཕྱི་ལོ1049༽གཞི་བཟུང་མི་རྒྱུད་འབྱུང་། །ཆུ་སྐྱེས་ཐང་དུ་མཁའ་འགྲོའི་ངོས་གྲུབ་འབྱུང་། །རྒྱལ་མཚན་དང་ནི་བརྩོན་འགྲུས་བླ་མ་གསུམ། །དེ་གསུམ་དུས་ནས་བླ་དཔོན་རྒྱུན་མི་ཆད། །”[49]ཅེས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱིས་བྱང་ཕྱོགས་རྨ་ལུང་ཆུ་བོའི་ནང་ལུང་འདི་ནས་གཞི་འཛིན་པར་ལུང་དུ་བསྟན་པ་མ་ཟད། ཡོངས་སུ་གྲགས་པ་གྲུབ་པའི་གནས་ཆེན་བརྒྱད་དང་། སྒོས་སུ་ཆུ་སྐྱེས་ཐང་མཁའ་འགྲོའི་ངོས་གྲུབ་འབྱུང་བའི་ཁྲོམ་ར་རུ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་རབ་བྱུང་ཚུགས་པའི་འགོ་གླང་གི་ལོ་༼ཕྱི་ལོ1049༽ལ་གཞི་བཟུང་། བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་ཉི་མ་དྲག་འཛིན་གྱི་སྲས་རླངས་འཆི་མེད་བླ་མ་རྒྱལ་མཚན་དང་། གདུང་བླ་མ་བཀྲ་ཤིས་སོགས་བྱོན་པར་གསལ་ལོ།།
ཕྱི་མ་ཚ་བོ་རླངས་སྐྱིང་ཐོ་དང་འབོ་ར་བཟའ་བདེ་སྐྱིད་མཚོ་ལ་སྲས་གཅིག་བྱོན་པའི་མཚན་ལ་ཡབ་ཡུམ་གཉིས་ཀྱི་མིང་ཟུར་བསྡུས་ནས་སྐྱིང་འཕྲུག་རུ་དར་རྒྱལ་མཚན་དུ་བཏགས། ཕྱིས་སྡེ་མིང་ལ་ཡང་སྐྱིང་རུ་ཞེས་སུ་ཐོགས་སྐད། ད་ལྟའང་སྐྱིང་རུ་ཞེས་སུ་འབོད་པའི་བོན་སྡེ་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པ་དེ་ཡིན་ནོ།།
ཁྱད་པར་དུ་《ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཆིག་རྒྱུད།》ལས། “སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་པདྨ་འབྱུང་གནས་དངོས་སུ་གྱུར་པའི་རླངས་ཀྱི་གྲུབ་ཐོབ་ཆེན་པོ་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་དེས། བཙུན་མོ་དཀར་ལྡན་མ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་པའི་སྲས། གཉན་ཐོག་ཨ་ཀྲོང་། དེའི་སྲས་ཉ་མགོ་ཁྲི། དེའི་སྲས་རླངས་སྟོན་བྱ་ཞུ་ནག་པོ། དེའི་སྲས་ཨ་སང་། དེའི་སྲས་ཨ་གསེར། དེའི་སྲས་ཡོན་ཆེན་རྒྱལ་བ་སྐྱབས།”[50]ཞེས་པའི་ལུང་འདི་རིགས་བལྟ་རྒྱ་དང་ཐོས་རྒྱ་མཁའ་ལྟར་ཡངས་པ་ཧོར་གཙང་འཇིགས་མེད་ཁོང་གིས་མ་མཐོང་བ་ག་ལ་ཡིན་ཡང་། རེབ་གོང་རྒྱལ་བོ་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཡིན་མིན་ལ་དོགས་གཞི་བཀོད་འདུག་པ་ནི་ཅུང་ཡིད་མི་ཆེས་པ་ཞིག་རེད་ཨང་།
སྒོས་སུ་《བླ་མ་རིག་འཛིན་ཆེན་པོའི་རྣམ་པར་ཐར་པ་རིན་པོ་ཆེའི་དོ་ཤལ་སྐལ་ལྡན་་མདུལ་བའི་རྒྱན་ཕྲེང་།》ལས།“རྒྱལ་བོ་ནི་རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་ནང་ཚན་དང་། རླངས་ཚང་ནི་རུས་མིང་སྟེ། རླངས་ཨ་སེང་གི་སྲས་ཨ་སིན་དེ་ལ་སྲས་སྐྱབས་བདུན་བྱུང་བའི་ཆེ་བ་རྒྱལ་པོ་ཡོ་བྱད་སོགས་ཁམས་སྟོད་དུ་བྱོན། ཆུང་བ་ཞིག་གཞིས་སུ་བཞུགས་པར་སྲས་བཞི་བྱུང་བ་ད་ལྟ་རྒྱལ་པོ་ཨ་སྐྱབས་བུ་བཞིར་གྲགས་པ་འདི་ཡིན་ཞིང་།རྒྱལ་པོ་ཨ་སྐྱབས་བུ་བཞིའི་བརྒྱུད་པ་སོ་སོར་གྱེས་པ་ལས། བུ་གཅིག་གི་བརྒྱུད་པ་རྒྱལ་བོ་ཁྲོ་བོ་དབང་ཕྱུག་གི་འོག་ཁང་ལུང་བ་གསུམ་ན་འབུམ་པ་གསུམ་བྱུང་བ་ལས་བདག་གི་རུས་རྒྱུད་ནི་ལྷ་ལུང་འབུམ་པའི་བརྒྱུད་པ་སྟེ། ད་ལྟ་སྟིས་ཚང་དང་ནང་ཚོ་གཅིག དེ་ནས་མི་སྐྱ་རྣམས་ལྷ་ལུང་འབའ་ལང་། ས་གོར་སོགས་སུ་གཞིས་བཟུང་། སེར་མོ་རྣམས་ཆུ་ཅའི་ཐང་ལ་སོགས་པར་དགོན་པ་བཟུང་བ་ཡིན། དེ་ལ་ཐོག་མར་བླ་མ་ནམ་མཁའ་རྒྱལ་མཚན། དེའི་དཔོན་པོ་དང་། དེ་ནས་བླ་མ་བློ་བཟང་རྒྱལ་མཚན། བར་སྐབས་དཔོན་པོ་ཐེའུ་ཚང་སྒང་དུ་སོང་བ་ད་ལྟ་རྒྱལ་བོ་བླ་མ་ཚང་ཟེར་བ་འདི་ཡིན།དེ་ཡང་བློ་བཟང་དོན་གྲུབ་ཀྱི་རིང་ལ་དར་རྒུད་ཅུང་ཟད་བྱུང་སྟེ་དཔོན་པོ་སྦྱིན་པ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་བསེས་བཟའ་དཀར་མོ་སྐྱིད་ཁབ་ཏུ་བསུས་པར། སྲས་ཨ་མྱེས་མ་གཅིག་སྐྱབས་དང་སྤུན་ཡ་གཅིག་བྱུང་བ་བླ་མ་གུ་རུའི་རྗེས་སུ་ཀ་ཅུའི་ངོས་སུ་སོང་བ་དེང་སང་རྒྱའི་གྲོང་ཚོ་ཞིག་ཏུ་འཕེལ་ཞེས་གྲགས། ཨ་མྱེས་མ་གཅིག་སྐྱབས་ལ་ཆེན་ཆུན་གཉིས་བླངས་པར། ཆེན་མ་ཚོ་བཞི་བཟའ་མཁར་མོ་བྱམས་ལ་བསོད་ནམས་དང་རབ་འབྱམས་པའོ།།[51]ཆུན་མ་ལྡོང་བཟའ་བ་ཅོག་སྐྱིད་ལ་བུ་གཉིས་ཏེ་བདག་གི་ཕ་རྒན་དང་བཀའ་བཅུ་བ་སྦྱིན་པ་རྒྱ་མཚོའོ།།”[52]ཞེས་བླ་མ་རིག་འཛིན་དཔལ་ལྡན་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་རང་རྣམ་དུ་ཁོང་གི་གདུང་རྒྱུད་གསལ་བོར་བཀོད་ཡོད་པ་འདིས་ཀྱང་རེབ་གོང་རྒྱལ་བོ་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཡིན་མིན་ལ་དོགས་གཞི་ཡོད་པ་སེལ་བར་འགྱུར་རོ།།
དེས་ན་ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་《མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ》ལས།“གླིང་གེ་སར་གྱིས་ཨ་མྱེས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་ཐེངས་གཉིས་ལ་མདོ་ཁམས་སུ་གདན་དྲངས་ནས། ཇོ་མོ་སྐལ་ལྡན་མ་བྱ་བ་ཞིག་བཞེས་ཤིང་། དེ་ལ་སྲས་དཔལ་གྱི་སེངྒེ་དང་། གཉན་ཐོག་ཨ་ཁྲོམ། སྟག་ཚབ་གསུམ་བྱུང་། འབྲིང་བོ་གཉན་ཐོག་ཨ་ཁྲོམ་ལ་སྲས་གཉན་པོ་ཉ་མགོ་ཁྲི། དེའི་སྲས་རླངས་སྟོན་བྱ་ཞུ་ནག་པོ། དེའི་སྲས་ཨ་སེང་། དེའི་སྲས་ཨ་སེར། དེའི་སྲས་སྐྱབས་བདུན་དཔལ་དང་། ཡོན་ཆེན་རྒྱལ་བ་སྐྱབས་གཉིས། སྐྱབས་བདུན་གྱི་བུ་ཆུང་བས་གཞིས་བཟུང་བ་ལ་བུ་བཞི་བྱུང་། ཨ་ཡིག་རང་བྱོན་ཡོད་པའི་ས་ནས་སྐྱེས་པས་རྒྱལ་བོ་ཨ་སྐྱབས་བུ་བཞིར་གྲགས། དེས་ན་རྒྱལ་བོས་གཞི་བཟུང་ཡུལ་ཡིན་པས་རྒྱལ་བོར་ཐོགས་པར་གྲགས།”[53]ཞེས་སྐྱབས་བདུན་གྱི་བུ་ཆུང་བ་ཨ་སྐྱབས་རྡོ་རྗེ་ཡིན་པ་འདྲ་བ་ཞིག་བྲིས་འདུག་པ་ལ། དེ་ནི་ཚེས་གཅིག་ནས་འཆུགས་ན་གནམ་གང་། ཟེར་བ་ནང་བཞིན་མཁས་པ་ཁྱེད་ཀྱིས་ཀྱང་བར་བརྒལ་གྱི་མི་རབས་མང་པོ་ཞིག་བསྐྱུར་ནས་ཐད་ཀར་རྒྱལ་བོ་ཨ་སྐྱབས་བུ་བཞིར་ཐོད་གཏུགས་པ་ནི་ཡ་ཆ། དེ་གཞིར་བཞག་ན། ཁོང་དོགས་པ་ཟ་བཞིན་དུ་ཡོན་ཆེན་རྒྱལ་བ་སྐྱབས་ཀྱི་བར་《ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཆིག་རྒྱུད།》ཇི་བཞིན་བྲིས་པ་དེ་ཡང་དོན་འགྱུར་གྱི་ཐེ་ཚོམ་ཞིག་མ་ཡིན་ནམ་ཞེས་མ་མཐའ་ཡང་ཆུ་གཉིས་ཉེར་སྤྱོད་ཀྱི་དྲི་བའི་མཆོད་པ་ཞིག་ངང་ངམ་ཤུགས་ཀྱིས་འབུལ་རྒྱུ་བྱུང་ངོ་།།
གཞན་ཡང་ཁུངས་དེ་དང་མཐུན་པར་《རེབ་གོང་རུས་མཛོད་ལྟ་བ་མཁའ་ཁྱབ་ཕྱོགས་བྲལ》དུ། རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱི་ལུང་བསྟན་ལས། “ང་ཡི་མི་རབས་འགའ་ཡི་རྗེས་ཤིག་ལ། །རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་མདོ་ཁམས་སྨད་དུ་འགྲོ། །སྟག་ལུང་ལྕང་ལུང་ལྷ་ལུང་ཞེས་པའི་གནས། །ཞལ་དཀར་ཆུ་སྐྱེས་མཁའ་འགྲོའི་ཁྲོམ་ར་རུ། །[54]རབ་བྱུང་དང་པོའི་རྩིས་མགོའི་ས་གླང་ལོར༼ཕྱི་ལོ1049༽། །གནས་གཞི་བཟུང་ནས་མི་བརྒྱུད་མང་པོ་འབྱུང་།།བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་ཞེས་པ་ཡོངས་སུ་གྲགས།།”[55]ཞེས་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱི་ལུང་བསྟན་དངོས་ལས་ཞུས་པ་དེ་བཞིན་བདེན་དུ་ཆེ་བས། ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱིས་མདོ་ཁམས་སུ་རབ་བྱུང་དང་པོའི་རྩིས་མགོའི་ས་གླང་ལོར་༼ཕྱི་ལོ1049༽བྱོན་ནས་གཞི་བཟུང་བའི་རྒྱུས་ཉི་མ་བཞིན་གསལ་ལ། ཁྱད་པར་དུ་རེབ་གོང་རུས་མཛོད་རྩོམ་པ་བོ་རྒྱ་བཟའི་དགེ་བཤེས་ཚང་གིས། བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་གི་རུས་མཛོད་འབྲི་སྐབས་བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་ཆུ་སྐྱེས་དཔོན་པོའི་ཡིག་ཚང་དང་། སྔོན་སློབ་དཔོན་གྲུབ་ཐོབ་གསུམ་གྱིས་ལུང་བསྟན་པ་བཞིན་བྲིས་པའི་གནས་ཚུལ་ཡང་གསུངས་ཡོད། སྐབས་དེ་དུས་ཙ་ན་ཆུ་སྐྱེས་དཔོན་པོའི་ཡིག་ཚང་ཡང་བཞུགས་ཡོད་པས་ཡིད་ཆེས་དང་དགའ་སྤྲོའི་གནས་སུ་ཆེ་ཡང་། རིག་གསར་གྱི་མུན་ཁུང་དུ་སོང་པས་ད་ལྟ་མཇལ་བའི་སྐལ་བ་ག་ལ་ཡོད་ཨང་།
རོང་བོའི་བློན་ཆོས་བལ་བཟའི་རྒན་པོ་ཚེ་ལོའམ་ཚེ་རིང་རྒྱལ་གྱིས་སྔོན་གྱི་ཡིག་ཚང་རྙིང་བར་ངོ་བཤུས་གནང་སྐབས་ཇི་བཞིན་ངོ་བཤུས་བརྒྱབ་ཡོད་མེད་ལ་ཡིད་ཆེས་རིགས་མི་རིགས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་མང་པོ་《མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ》དང་། 《རེབ་གོང་རུས་མཛོད་ལྟ་བ་མཁའ་ཁྱབ་ཕྱོགས་བྲལ།》 གྱི་པར་སྐྲུན་གསལ་བཤད་གཉིས་སུ་བྲིས་པ་དེ་འདྲའི་གནས་ཚུལ་ཚབས་ཆེན་ཞིག་ཡིན་མིན་གསལ་བོ་མི་ཤེས་ཀྱང་། རུས་མཛོད་སྤྱིའི་ཆ་ནས་ལོ་རྒྱུས་རྙིང་བ་རྣམས་དང་ཆུ་ལ་ཆུ་བཞག་ཏུ་ཡོད་པས་དོགས་པ་ཟ་དགོས་དོན་མེད་ལ། རེབ་གོང་གི་མིག་ཐོག་ཀུན་གྱིས་ཀྱང་མཇལ་ཡོད་ཕྱིར་གལ་ཏེ་རྫུན་བཟོ་བྱས་ཡོད་ན་ནི་རེབ་གོང་གི་ལོ་རྒྱུས་ལ་གདེང་འཇོག་གནང་མཁན་རྣམ་པས་རྩོད་པའི་འཁོར་ལོ་སྐོར་མ་མྱོང་ཞིང་། རེབ་གོང་འདི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དང་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཤིན་ཏུ་དོ་སྣང་བྱེད་པར་མོས་པའི་བོད་ཀྱི་ཡུལ་ལུང་ཞིག་ཡིན་ཕྱིར་རྒན་པོ་ཁོང་གིས་རྫུན་བཟོའི་གཡུལ་དར་ཇི་ལྟར་བཤམས་ནའང་མ་རིག་མ་གོ་བའི་བརྟུལ་ཞུགས་བཏང་དུ་བླངས་ནས་འདུག་པའི་ལུང་པ་ཞིག་ཡེ་ནས་མ་ཡིན་ནོ།།
རིག་གསར་དང་རིག་གསར་རྗེས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་འགའ་རེ་ཁ་བསྣོན་བྱས་ཡོད་ནའང་དོན་གཏམ་ཡིན་པས་བྲིར་མི་ཆོག་པ་ག་ལ་ཡོད། སྔོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་རྣམས་ཀྱང་མཁས་པ་ཕྱི་མ་ཕྱི་མས་ཁ་སྐོང་དང་ཇེ་རྒྱས་ཇེ་གསལ་དུ་བཏང་སྟེ་ཉར་ཚགས་བྱས་པ་མ་ཡིན་ནམ།
ཁྱད་པར་དུ་སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་ཡོངས་རྫོགས་རླུང་ནང་གི་མར་མེ་བཞིན་སྲོག་ཐག་ཆད་ལ་ཉེ་བའི་དུས་སུ་འདི་འདྲའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་གི་ས་བོན་ཙམ་སྐྱོབ་ཐུབ་བྱུང་བའང་རྒན་པོ་ཁོང་གི་མི་ཚེའི་བྱས་རྗེས་དང་། ཚོགས་བསགས་བླ་ན་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། རེབ་གོང་བ་རྣམས་ཀྱིས་ཁོང་ལ་བཀའ་དྲིན་ཞུ་འོས་པ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་ངོ།།
དེ་བཞིན་《གཏེར་སྟོན་བརྒྱ་རྩའི་རྣམ་ཐར།》ལས།“རླངས་དཔལ་གྱི་སེང་གེ་ཕྱི་མ་ནི། ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་ལས། ཡབ་ཨ་མྱེས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་ཁོལ་ཞེས་ལོ་བརྒྱད་ནས་ཨོ་རྒྱན་གྱི་ཡུལ་དུ་བྱོན་པ་དང་། སྲིན་པོ་བཏུལ་བ་དང་། གླིང་རྗེ་གེ་སེར་གྱི་གླིང་ཡུལ་དུ་གདན་ལན་གཉིས་དྲངས་ནས་ཕྱོགས་བཞིའི་འདྲེ་ཆེན་པོ་བཞི་བཏུལ་ཅིང་། ལྷ་སྲིན་བྲན་ཁོལ་བ་དེ་དང་། ཡུམ་ཇོ་མི་སྐལ་ལྡན་གཉིས་ལ་སྲས་གསུམ་བྱུང་།” ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ།། སྲས་གསུམ་པོའི་ནང་ནས་སྲས་གཉིས་པ་གཉན་ཐོག་ཨ་ཁྲོམ་གྱི་རྒྱུད་ལ་རླངས་རྒྱལ་བོ་ཨ་སྐྱབས་བུ་བཞི་བྱོན་པ་ཀུན་གྱིས་ཁས་ལེན་གྱི་ཡོད་ལ། ཡིག་ཚང་རྙིང་བ་ཀུན་ཞལ་མཐུན་དུ་སྨྲ་བ་དེ་ག་རང་ཡིན་ནོ།།
དེ་ཕྱིར་མཁས་པ་ཧོར་གཙང་འཇིགས་མེད་ལགས་ཀྱིས་རྒྱལ་བོ་རླངས་ཚང་གི་མི་རྒྱུད་འདི་བརྒྱལ་བུ་སྤྱི་གཙུག་ན་རླངས་པ་དཀར་པོ་བྱུང་བའི་རླངས་ལྷ་གཟིགས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཡིན་མིན་ལ་དོགས་པ་ཟ་དགོས་དོན་མེད་ལ། འབྲི་གུང་འཇིག་རྟེན་མགོན་པོས་དཔལ་རླངས་པ་དཀར་པོའི་གདུང་རྒྱུད་འཁྲུལ་མེད་དུ་ཞལ་གྱིས་བཞེས་པའང་ལོ་རྒྱུས་ཁུངས་བཙུན་པའི་གཏན་ཚིགས་ཚད་མ་ཉིད་ཡིན་ནོ།།
རླངས་ཨ་མྱེས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་ཁོང་(968—1076)དགུང་ལོ་108བར་བཞུགས། མཚན་ལ་བརྟག་ན་ཨ་མི་དང་ཨ་མྱེས་ཞེས་པ་མགོ་མི་དང་མེས་པོའི་དོན་ཡིན་ལ། གཞན་དོན་ལ་གཞོལ་བའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པས་བྱང་ཆུབ་དང་། ལྷ་འདྲེ་རྣམས་བྲན་དུ་ཁོལ་བས་འདྲེ་འཁོལ་ཞེས་པའོ།།
སྐབས་འདིར་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཞི་བའི་ཡོངས་འཛིན་བློ་བཟང་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་དགོངས་གཞི་ལྟར་ཀ་ཐོག་རིག་འཛིན་ཚེ་དབང་ནོར་བུས་ཕྱི་ལོ1745ལོར་མཛད་
པའི《བོད་རྗེ་ལྷ་བཙན་པོའི་གདུང་རབས་ཚིག་ཉུང་དོན་གསལ》ཞེས་བྱ་བར། གླིང་རྗེ་གེ་སར་དུ་གྲགས་པ་ཡང་གནམ་ལྡེ་འོད་སྲུང་ནས་འདི་ཡབ་སྲས་ཀྱི་རིང་ལ་བྱུང་བར་མངོན་ལ། རླངས་ཨ་མྱེས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ(968—1076)གྱི་སྦྱིན་བདག་གེ་སར་གྱིས་བྱས་ཤིང་། བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་རང་ཉིད་གུ་རུ་པདྨའི་སྤྲུལ་བ་དང་གེ་སར་ཁྲི་སྲོང་ལྡེའུ་བཙན་གྱི་སྤྲུལ་བར་ཁས་བླངས་ཤིང་། གེ་སར་ལོ་གྱ་བརྒྱད་ཐུབ་པའི་ལུང་བསྟན་མཛད་ཚུལ《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ》ན་ཡོད་པས་གེ་སར་ནམ་བྱུང་གི་དུས་དེའི་ཤེས་པས་དེ་ལས་སྔ་བ་དང་ཕྱི་བར་མ་སེམས་ཤིག ཅེས་དང་། དེང་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་པ་ཕལ་མོ་ཆེས་འཛིན་པའི་ལྟ་བའང་འདིའོ། །ཞེས་སྡོམ་ཚིག་བཀོད་འདུག་པ་འདིས་རླངས་ཨ་མྱེས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་དང་གླིང་རྗེ་གེ་སར་གཉིས་མི་ཐོག་གཅིག་གི་མི་སྣ་གལ་ཆེན་གཉིས་ཡིན་པར་ར་སྤྲོད་བྱེད་ཐུབ།
ཡིན་ཡང་གླིང་རྗེ་གེ་སར་སྒྲུང་གི་མགོ་མཇུག་བར་གསུམ་དུ་རླངས་ཨ་མྱེས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་ཞེས་པའི་མིང་ཙམ་མཐོང་རྒྱུ་མེད་པར་དཔྱད་དགོས་པ་ཡོད་ལ། རྣལ་འབྱོར་བ་དར་མ་སིངྔྷིས། “ཁྱེད་བཀའ་གསར་རྙིང་ཆོས་ལ་གྲུབ་པ་ཐོབ། སངས་རྒྱས་རྣམས་དང་དངོས་སུ་མཇལ། དཀོན་མཆོག་གསུམ་ལ་མཆོད་པ་ཕུལ། ལྷ་འདྲེ་ཐམས་ཅད་བྲན་དུ་བཀོལ། མཚན་ཡང་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་གྱིས། ”ཞེས་བཀའ་གནང་བ་ལྟར།[56]ཕྱིས་སུ་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་དུ་མཚན་གྱིས་བཀུར་བ་དེ་བཞིན་སློབ་དཔོན་པད་མའི་རྣམ་སྤྲུལ་ཡིན་པས་གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་སྒྲུང་དུ་སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་ལས་རླངས་ཨ་མྱེས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་རང་མ་བཀོད་པ་ཡིན་ནམ་ཅི།
ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཆིག་རྒྱུད་ལས། སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་པདྨ་འབྱུང་གནས་དངོས་སུ་གྱུར་པའི་རླངས་ཀྱི་གྲུབ་ཐོབ་ཆེན་པོ་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་དེས། [57]ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར་ནའང་ཕྱིས་སུ་གྲུབ་ཐོབ་ཆེན་པོ་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་ནི་སློབ་དཔོན་པདྨ་འབྱུང་གནས་ཀྱི་ཚབ་མཚོན་མི་སྣ་རུ་གྱུར་པས་རེབ་གོང་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་ཀུན་ན་སློབ་དཔོན་པདྨ་འབྱུང་གནས་ཕེབས་མྱོང་བའི་གཏམ་རྒྱུད་མང་པོ་བཤད་རྒྱུ་ཡོད་པའང་རྒྱུ་མཚན་དེ་ག་རང་ཡིན་ནོ་སྙམ།
གཞན་ཡང་། རླངས་ཨ་མྱེས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་ཁོང་། “ཕྱི་ལོ968ལོར་འཁྲུངས། དགུང་ལོ108བཞུགས་ནས་ཕྱི་ལོ་1076བོད་རབ་བྱུང་དང་པོའི་མེ་འབྲུག་ལོར་གཤེགས།”ཞེས་མཁས་དབང་ཚེ་བརྟན་ཞབས་དྲུང་ཚང་གིས་མཛད་པའི་བསྟན་རྩིས་ཀུན་བཏུས་ཤོག་ངོས་152ནང་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱིས་གེ་སར་ལ་ལུང་བསྟན་[58]གནང་བའི་རྒྱུས་གསུང་སྐབས་གསལ་ལ། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མཁས་པ་ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བརྟན་ཕུན་ཚོགས་དང་ནོར་བྲང་ཨོ་རྒྱན་གཉིས་ཀྱིས་ཀྱང་དེ་དེ་བཞིན་དུ་བཞེད་
འདུག འདི་ལྟར་ན་རླངས་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་འཁྲུངས་ནས་ད་ལྟའི་བར་མི་ལོ1053སོང་བ་དང་། ཁོང་རེབ་གོང་དུ་ཕེབས་ནས་མི་ལོ་ཆིག་
སྟོང་ལྷག་སོང་ཡོད་པའང་དཔོག་ཐུབ།
མཁས་པ་མང་པོས་གླིང་རྗེ་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་ཕྱི་ལོ(1038)ལོར་སྐུ་འཁྲུངས་པ་དང་། རབ་བྱུང་གཉིས་པའི་ཤིང་སྦྲུལ་ཕྱི་ལོ(1126)ལ་སྐུ་གཤེགས་པར་ཕལ་ཆེར་ཞལ་མཐུན་དུ་འདོད་ཀྱི་ཡོད་ལ། མི་ལོ88སྟེ། ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱི་ལུང་བསྟན་དང་ཡང་ཐོད་ཐུག་པ་ཉིད་དོ།། དེ་ལྟར་ན་གླིང་རྗེ་གེ་སར་དགུང་གྲངས38སྟེང་རླངས་ཨ་མྱེས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་བཀོལ་སྐུ་གཤེགས་པའང་ར་འཕྲོད་ངེས།
རླངས་ལྷ་གཟིགས་དཔལ་གྱི་སེངྒེའི་ལུང་བསྟན་ལས། “དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་རབ་བྱུང་ཚུགས་པའི་མགོར། །གླང་གི་ལོ༼ཕྱི་ལོ1049༽ལ་གཞི་བཟུང་མི་རྒྱུད་འབྱུང་། །ཆུ་སྐྱེས་ཐང་དུ་མཁའ་འགྲོའི་ངོས་གྲུབ་འབྱུང་། །རྒྱལ་མཚན་དང་ནི་བརྩོན་འགྲུས་བླ་མ་གསུམ། །དེ་གསུམ་དུས་ནས་བླ་དཔོན་རྒྱུན་མི་ཆད། །”[59]ཅེས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱིས་བྱང་ཕྱོགས་རྨ་ལུང་ཆུ་བོའི་ནང་ལུང་འདི་ནས་གཞི་འཛིན་པར་ལུང་དུ་བསྟན་པ་མ་ཟད། ཡོངས་སུ་གྲགས་པ་གྲུབ་པའི་གནས་ཆེན་བརྒྱད་དང་། སྒོས་སུ་ཆུ་སྐྱེས་ཐང་མཁའ་འགྲོའི་ངོས་གྲུབ་འབྱུང་བའི་ཁྲོམ་ར་རུ་བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་ཉི་མ་དྲག་འཛིན་ལ་སྲས་རླངས་འཆི་མེད་བླ་མ་རྒྱལ་མཚན་དང་། གདུང་བླ་མ་བཀྲ་ཤིས་སོགས་བྱོན་པར་གསལ་ལོ།།
ཡང་རླངས་ཨ་མི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱི་ལུང་བསྟན་ལས། “ང་ཡི་མི་རབས་འགའ་ཡི་རྗེས་ཤིག་ལ། །རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་མདོ་ཁམས་སྨད་དུ་འགྲོ། །སྟག་ལུང་ལྕང་ལུང་ལྷ་ལུང་ཞེས་པའི་གནས། །ཞལ་དཀར་ཆུ་སྐྱེས་མཁའ་འགྲོའི་ཁྲོམ་ར་རུ། །[60]རབ་བྱུང་དང་པོའི་རྩིས་མགོའི་ས་གླང་ལོར༼ཕྱི་ལོ1049༽། །གནས་གཞི་བཟུང་ནས་མི་བརྒྱུད་མང་པོ་འབྱུང་།།བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་ཞེས་པ་ཡོངས་སུ་གྲགས།།”[61]ཞེས་རླངས་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱིས་ལུང་བསྟན་པ་བཞིན་ཁོང་གི་གདུང་རྒྱུད་མདོ་ཁམས་སྨད་སྟག་ལུང་ལྕང་ལུང་ལྷ་ལུང་ཞེས་པའི་གནས་དང་། སྒོས་སུ་ཆུ་སྐྱེས་ཞལ་དཀར་མཁའ་འགྲོའི་ཁྲོམ་ར་རུ༼ཕྱི་ལོ1049༽གནས་གཞི་བཟུང་བའི་རྒྱུད་ལ་བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས་པའི་རྒྱུས་ཉི་མ་བཞིན་གསལ་བ་དེ་ལྟར་ཡིན་ནོ།།
གོང་གི་ལུང་བསྟན་ལྟར་བརྩིས་ན་ཁོང་གི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱིས་རེབ་གོང་ཆུ་སྐྱེས་ཐང་ནས་ཕྱི་ལོ1049ལོར་གཞི་བཟུང་དེ་ད་ལྟའི་བར་མི་ལོ972སོང་བ་གསལ།
དེ་ཡང་རླངས་ལྷ་གཟིགས་ཀྱི་རྒྱུད་ལ་བརྟུལ་ཞུགས་སྨྱོན་པའི་ཚུལ་འཛིན་པ[62]་གྲུབ་ཐོབ་དགུ་བྱོན་པའི་ནང་ནས་དཔལ་གྱི་འབྱུང་གནས་ཀྱི་རྒྱུད་ལ་རླངས་པ་རྡོ་རྗེ་མགོན་བྱོན་ཅིང་། འདི་བའི་རྒྱུད་ལ་བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་ཉི་མ་དྲག་འཛིན་དང་། དེའི་སྲས་གསུམ་པ་རླངས་ཆུ་སྐྱེས་འཆི་མེད་བླ་མ་རྒྱལ་མཚན། དེའི་སྲས་ཆེ་བ་ཆུ་སྐྱེས་རིག་འཛིན་འགྱུར་མེད་རྣམ་རྒྱལ། དེའི་སྲས་ཆེ་བ་འཇིགས་མེད་རླུང་ཆེན་རྡོ་རྗེ། དེའི་སྲས་མཐའ་ཆུང་ཡེ་ཤེས་སྐུ་མཆོག དེའི་སྲས་ཆེ་བ་རླངས་ཚང་མགོན་པོ་བཀྲ་ཤིས་ལ་སྲས་ཆུ་སྐྱེས་འབྲུག་སེང་སྟག་གསུམ་ཞེས་སྙན་གྲགས་ཅན་མདོ་ཁམས་ལ་ཁྱབ་པ་གསུམ་བྱུང་། དེའི་སྲས་མཐའ་ཆུང་སྟག་དར་འབུམ་ལ་སྲས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་གཉིས་བྱུང་། ཆེ་བ་འཆི་མེད་རྡོ་རྗེ་ལ་སྲས་མིང་སྲིང་ལྔ་བྱུང་བའི་གཉིས་པ་འཇམ་དབྱངས་སྐྱབས། བཞི་བ་འཕགས་པ་རྒྱལ། ལྔ་བ་གསང་བདག་རྡོ་རྗེ་གསུམ་ལ་བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་གི་མཁས་ཆེན་སྤུན་གསུམ་དུ་གྲགས། འདི་གསུམ་གྱི་སྐུ་རིང་ལ་“བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་གི་སྡེ་ཆེ་ཆུང་ཀུན་ནས་དངོས་པོ་གྱ་ནོམ་པ་རེ་བབ་བསྟུན་གྱིས་བསྡུས་ཏེ་རང་གི་ཕ་མེས་ཡང་མེས་ཀྱི་འཁྲུངས་ཡུལ་དྭགས་པོ་ལྷ་རྗེའི་སློབ་མ་ཕག་གྲུ་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་[63]རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་པོ་དགུང་ལོ་ཞེ་དགུ་པ་རབ་བྱུང་གསུམ་པའི་ས་སྟག༼ཕྱི་ལོ1158༽ལོར་ཕག་གྲུའི་གདན་ས་གསར་འདེབ་ཀྱི་སྐབས་དང་འཁེལ་པས། ངེད་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་ཞལ་འདེབས་འབུལ་དགོས་པར་བསྐུལ་ཏེ། རྟ་དྲེལ་མཛོ་གཡག་གསེར་དངུལ་སོགས་
དངོས་པོ་མང་དག་ཅིག་ཁྱེར་ནས་འཇིག་རྟེན་རྒན་པོ་འགའ་དང་། གཞོན་ནུ་སྟག་ཤར་བཅུ་ཕྲག་འགའ་ཁྲིད་ནས་བོད་རབ་བྱུང་གསུམ་པའི་ས་ཡོས་༼ཕྱི་ལོ1158༽ལོར་དབུས་སུ་སོང་། [64]ཕག་གྲུ་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་བོར་མཇལ། དེ་ནས་འབྲི་གུང་རྡོ་རྗེ་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་དྭགས་པོ་སྒོམ་ཚུལ་རྣམ་གཉིས་དང་མཇལ། དེ་ནས་འབྲི་གུང་འཇིག་རྟེན་མགོན་པོར་མཇལ་བས་ཁོང་གིས་དཔལ་རླངས་པ་དཀར་པོའི་གདུང་རྒྱུད་འཁྲུལ་མེད་དུ་ཞལ་གྱིས་བཞེས་ཏེ་རིགས་རུས་འབྱུང་ཁུངས་རྣམས་ཕྱག་བྲིས་སུ་མཛད་དེ་གནང་། ཕྱིར་རང་ཡུལ་དུ་འབྱོར་ནས་བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་གི་ཕོ་མོ་རྒན་གཞོན་ཀུན་ལ་ང་ཚོའི་རུས་ནི་མེས་པོ་ལྷ་སྲས་མང་ལྡོམ་སྟག་བཙན་དང་། རིགས་ནི་མེས་པོ་ཚངས་སྲས་ལྷ་མོ་གཉིས་ཀྱི་སྲས་བརྒྱལ་བུ་སྤྱི་གཙུག་ན་རླངས་པ་དཀར་པོ་བྱུང་བའི་གདུང་རྒྱུད་འཁྲུལ་མེད་ཡིན་པའི་ལོ་རྒྱུས་གསུངས་པར་མ་ཟད། ཕྱག་བྲིས་དེ་བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་གི་ཡིག་ཚང་དུ་ཡོད།”ཅེས་རྒྱ་བཟའ་དགེ་བཤེས་གསུངས་སོ།།[65]ཁོང་གིས་ཀྱང་ཡིག་ཚང་དེར་བརྟེན་ནས་བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་གི་བླ་དཔོན་གྱི་ཡིག་ཚང་བྲིས་པའི་གནས་ཚུལ་གསལ། གཞན་ཡང་།“འབྲི་གུང་འཇིག་རྟེན་མགོན་གྱི་ཕྱག་བྲིས་དེ་བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་གི་བླ་དཔོན་གྱི་ཡིག་ཚང་དུ་དུས་འདི་ལ་རིག་རྒྱུ་ཡོད་པ་འདི་ནི། སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོ་འཇམ་དབྱངས་སྐྱབས་དང་། འཕགས་པ་རྒྱལ། གསང་བདག་རྡོ་རྗེ་གསུམ་གྱི་སྐུ་དྲིན་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་ནོ།།”[66]ཞེས་ཀྱང་རེབ་གོང་རུས་མཛོད་ལྟ་བ་མཁའ་ཁྱབ་ཕྱོགས་བྲལ་གསུངས་སོ།།[67]དེ་ཕྱིར་རླངས་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱི་རུས་རྒྱུད་མདོ་སྨད་རེབ་གོང་དུ་བྱོན་པའི་རྒྱུས་ལ་མཁས་པ་ཁྱེད་དང་ཁྱེད་རྣམས་ཀྱིས་དོགས་པའི་སེམས་བྱུང་རྣམས་ཀྱང་རང་སོར་ཞུ་བར་ལེགས་ན། དེའི་བྱེད་པ་རྒྱུ་མཐུན་གྱི་གཙོ་བོ་སེམས་དེ་ཡང་ངང་ངམ་ཤུགས་ཀྱིས་འགག་པར་གྱུར་ཅིག་གུ
མཇུག་བསྡུའི་གཏམ།
དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་གི་གནད་ཆེ་ས་ནི་ཚན་པ་གསུམ་པ། ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་མདོ་སྨད་རེབ་གོང་དུ་ཇི་ལྟར་བྱུང་བའི་རྒྱུས་འཚོལ་བ། ཞེས་པ་འདི་ཡིན་ལ། འདིའི་རྒྱུས་འཚོལ་ཕྱིར་ཆུ་འགོ་གངས་དང་། ཆོས་འགོ་རྒྱ་གར་ཟེར་བ་ནང་བཞིན་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་སྔ་མ་གང་ལ་གཏུགས་དགོས་ཚུལ་ཚན་པ་དང་པོ་གཉིས་ནས་གླེང་དགོས་བྱུང་བ་ཡིན། ད་སྔ་ཆེད་དུ་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་མདོ་སྨད་རེབ་གོང་དུ་བྱོན་པའི་རྒྱུས་ལ་དཔྱད་པ་གནང་བའི་དཔྱད་རྩོམ་གཅིག་ཀྱང་མཐོང་དཀོན་པ་དང་། ཡང་ན་བྲིས་མེད་པའི་ཁ་ཚོན་བཅད་ཆོག་པ་ལྟ་བུར་འདུག་པས། གྲོགས་པོ་དམ་པ། མཁས་པ་ཧོར་གཙང་འཇིགས་མེད་ཀྱིས《མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ》རྩོམ་སྐབས་ཀྱང་འདི་སྐོར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ས་བོན་མ་རྙེད་པ་དང་། རྙེད་པ་རྣམས་ཀྱང་ཁོང་ལ་ཡིད་ཆེས་ཀྱི་རྟེན་དུ་མ་སོང་བར་དོགས་གཞི་མང་པོ་ཞིག་ཤར་བའི་གནས་ཚུལ་བྲིས་ཡོད་པ་ལོ་རྒྱུས་ལ་གདེང་འཇོག་བྱེད་མཁན་ཀུན་གྱིས་མཇལ་ཡོད་ངེས། དེ་ཕྱིར་གྲོགས་པོ་ཁོང་ལ་འདི་སྐོར་གྱི་ས་བོན་ཙམ་དུ་སོང་ན་སྙམ་པའི་ཀུན་སློང་དང་བཅས་བྲིས་པ་དང་། གཞན་ཡང་《ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱི་གདུང་རྒྱུད་ལ་རེབ་གོང་རླངས་རྒྱལ་བོ་བླ་མ་རིག་འཛིན་དཔལ་ལྡན་བཀྲ་ཤིས་བྱོན་པའི་རྒྱུས་གསར་དུ་འཚོལ་བ།》ཞེས་པའི་དཔྱད་རྩོམ་དེ་ཡང་འདིའི་ཁ་སྐོང་དུ་བྲིས་པ་ཡིན་པས་རྒྱལ་བོ་རླངས་ཚང་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཡིན་པའི་རྒྱུས་ཇེ་གསལ་དུ་སོང་ཡོད།
ཞེས་པ་ནི་《མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ》ར་རེབ་གོང་གི་མཁས་པ་སྤྱི་དང་སྒོས་སུ་རྒྱལ་བོ་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་པ་རྣམས་ལ་དྲི་བའི་ཁུར་ཆེན་པོ་ཞིག་གནང་ཡོད་པ་ལ་ལན་གྱི་ཚུལ་དུ་རླངས་རྒྱལ་བོ་ཆུ་སྐྱེས་ཐང་མཁའ་འགྲོ་འདུ་སའི་ཁྲོམ་རའམ་མཁའ་འགྲོའི་ཚོགས་ར་མཁའ་འགྲོའི་འདུ་ར་ཞེས་སུ་གྲགས་པར་སྐྱེས་པའི་ཆུ་སྐྱེས་དགེ་འདུན་བསམ་གཏན་དུ་འབོད་པས་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་དུ་སློབ་བུ་འབུམ་རམས་པ་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་དང་མཉམ་ཞིབ་ཏུ་བྲིས་པའོ།།
ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་ཀྲུང་གོ་སྐད་ཡིག་རྩོམ་རིག་ཚན་ཁག་གི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ། འབུམ་རམས་པའི་སློབ་སྟོན། ཆུ་སྐྱེས་དགེ་འདུན་བསམ་གཏན།
西北民族大学中国语言文学学部 教授(博士生导师)
博士专业方向：藏传因明与藏传佛教文献研究
通讯地址：甘肃兰州市西北新村1号
邮政编码：730030
单位：西北民族大学中国语言文学学部
姓名：更登三木旦
专业职务：教授（博士生导师）
联系电话：13993110356
ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་ཀྲུང་གོ་སྐད་ཡིག་རྩོམ་རིག་ཚན་ཁག་གི་ཉིས་སྟོང་བཅོ་བརྒྱད་ལོའི་འབུམ་རམས་པ་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་།
西北民族大学中国语言文学学部 2020级 (博士)
博士专业方向：藏传因明与藏传佛教文献研究
通讯地址：甘肃兰州市西北新村1号
邮政编码：730030
单位：兴海县第二民族中学
姓名： 多杰才让
专业职务： 一级教师
联系电话：15597648222
信箱： 752363194@qq.com
朗氏世族源流及其后嗣绛求浙桂赴热贡事迹新考
【摘要】本文从文献学的专业角度出发，在搜集、整理《朗氏家族史》等多种相关文献的基础上，将文献中对于朗氏宗谱的真实记载，热贡地区朗氏世族的源流，以及后世学者对于朗氏支系的考究进行了系统的文献分析。并鉴于此，运用实地调研方法，实证了绛求浙桂前后两次赴安多地区的确切事迹，进而考证了绛求浙桂（byang chub vdrekhol）次子年都乎阿崇（gnyanthogvakhrom）育有朗杰布阿杰（rlangrgyalpovaskyabs）等四个子嗣的文献依据。
【关键词】塞穹查氏，朗氏世族，热贡，朗氏绛求浙桂
A new study on the origin of Slangs family and the achievements of byangchubvdrekhol in Regong
Abstract: This paper analyses the data relevant to the origin of Slang family from documents such as “The History of Slang Family”; moreover, this paper systematically analyses the work on the origin of Slang family by latest scholars. The significance of this research is that this paper not only proves that byangchubvdrekhol’s achievements in visiting Amdo areas of two times, but also studies the documents relevant to the second son of byangchubvdrekhol, gnyanthogvakhrom, who had four sons, including rlangrgyalpovaskyabs.
Key words: Se Khyrungdbraslangs’s family, byangchubvdrekhol
[①] ཧོར་གཙང་འཇིགས་མེད་ཀྱིས་བརྩམས།《མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ།》ལས་སྡེ་ཚོའི་སྐོར་གྱི་གླེགས་བུམ་གསུམ་པ།ཤོག་ངོས66ན་གསལ། ཕྱི་ལོ2008ལོ། དྷ་ས་བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་ནས་པར་དུ་བསྐྲུན།
[②] ཧོར་གཙང་འཇིགས་མེད་ཀྱིས་བརྩམས།《མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ།》ལས་སྡེ་ཚོའི་སྐོར་གྱི་གླེགས་བུམ་གསུམ་པ།ཤོག་ངོས65ན་གསལ། ཕྱི་ལོ2008ལོ། དྷ་ས་བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་ནས་པར་དུ་བསྐྲུན།
[③] གངས་ཅན་རིག་མཛོད། དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》གླེང་གཞིའི་ཤོག་ངོས1ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[④] གངས་ཅན་རིག་མཛོད། དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》གླེང་གཞིའི་ཤོག་ངོས1ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[⑤] སྣེ་གདོང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་བརྩམས། གངས་ཅན་རིག་མཛོད། དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ཤོག་ངོས106ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[⑥] གངས་ཅན་རིག་མཛོད།དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》གླེང་གཞིའི་ཤོག་ངོས5ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[⑦] 孙林 《藏族史学发展史纲要》244页 中国藏学出版社 2006年9月
[⑧] གངས་ཅན་རིག་མཛོད། དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》གླེང་གཞིའི་ཤོག་ངོས1ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[⑨] སྣེ་གདོང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་བརྩམས། གངས་ཅན་རིག་མཛོད།དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ཤོག་ངོས104ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[⑩]金雅声、郭恩主编《法国国家图书馆藏敦煌藏文文献》（第11卷），上海古籍出版社，2010年,P.394-396
[11]金雅声、郭恩主编《法国国家图书馆藏敦煌藏文文献》（第13卷），上海古籍出版社，2013年,P.142-178
[12]巴卧·祖拉陈瓦《贤者喜宴》(藏文)，西藏人民族出版社，2018年,P.310
[13]巴卧·祖拉陈瓦《贤者喜宴》(藏文)，西藏人民族出版社，2018年,P.310
[14] གངས་ཅན་རིག་མཛོད།དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་ཤོག་ངོས7ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[15] གངས་ཅན་རིག་མཛོད།དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་ཤོག་ངོས17ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[16] སྣེ་གདོང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་བརྩམས། གངས་ཅན་རིག་མཛོད།དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ཤོག་ངོས33ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[17] སྣེ་གདོང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་བརྩམས། གངས་ཅན་རིག་མཛོད།དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ཤོག་ངོས33ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[18] སྣེ་གདོང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་བརྩམས། གངས་ཅན་རིག་མཛོད།དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ཤོག་ངོས39ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[19] སྣེ་གདོང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་བརྩམས། གངས་ཅན་རིག་མཛོད།དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ཤོག་ངོས107ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[20] མཆན། རླངས་དཔལ་གྱི་སེང་གེ་སྔ་མ་ནི། རླངས་ཀྱི་གྲུབ་ཐོབ་ཐོག་མ་གྲུབ་ཐོབ་ཆེན་པོ་བློ་གྲོས་མི་ཟད་པ་དང་། གཉིས་པ་རླངས་ཀྱི་གྲུབ་ཐོབ་ཆེན་པོ་དཔལ་གྱི་སེང་གེ་ཞུ་བ་སྟོད་རྒྱ་གར་དུ་བྱོན་ནས་དུང་དང་གསེར། ཟངས་དང་གཡུ་སོགས་རིན་ཆེན་སྣ་ལྔའི་ལྷ་ཁང་བཞེངས་མཁན་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གྲུབ་ཐོབ་སྐད་གྲགས་ཅན་དེ་ཡིན། རླངས་དཔལ་གྱི་སེང་གེ་ཕྱི་མ་ནི། རླངས་ཀྱི་གྲུབ་ཆེན་བགྲང་དུས་ལྷ་གཟིགས་བྱང་ཆུབ་རྡོ་རྗེ་ཞུ་བ་ཡོངས་གྲགས་ཨ་མྱེས་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་ཞེས་པ་ལོ་བརྒྱད་ནས་ཨོ་རྒྱན་གྱི་ཡུལ་དུ་བྱོན། སྲིན་པོ་བཏུལ་བ་དང་། གླིང་རྗེ་གེ་སེར་གྱིས་གླིང་ཡུལ་དུ་ལན་གཉིས་ལ་གདན་དྲངས་ནས་མཆོད་གནས་སུ་བསྟེན། ཕྱོགས་བཞིའི་འདྲེ་ཆེན་པོ་བཞི་བཏུལ་བའི་ལྷ་སྲིན་བྲན་འཁོལ་བ་དེ་ཡིན་ལ། རེབ་གོང་དུ་བྱོན་པའི་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ནི་ཁོང་གི་སྲས་གསུམ་གྱི་ནང་ནས་སྲས་གཉིས་པ་གཉན་ཐོག་ཨ་ཁྲོམ་གྱི་རྒྱུད་ཡིན་ནོ།།
[21] ཀོང་སྤྲུལ་ཀརྨ་ངག་དབང་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ།《ཟབ་མོའི་གཏེར་སྟོན་གྲུབ་ཐོབ་ཇི་ལྟར་བྱོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས་སུ་བཀོད་པ་རིན་ཆེན་བེཌྰུརྱའི་ཕྲེང་བ།》ཤོག་ངོས་40ནས41ན་གསལ། 2007ལོའི་ཟླ12བར།བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[22]རྩོམ་པ་བོ་སུ་ཡིན་མི་གསལ་ཡང་ཡིག་ཚང་རྙིང་བ་ཞིག་ཡིན་ངེས་ཏེ། ཕྱིས་ཀྱི་ལྷ་གཟིགས་རླངས་ལ་བ་བླངས་འདྲི་བ་རྣམས་ཡིག་ཚང་འདི་ལ་ཁུངས་བཅོལ་བར་སྙམ།《བཀའ་བརྒྱུད་རིན་པོ་ཆེ་ཆོས་འབྱུང་མིག་འབྱེད་འོད་སྟོང་།》དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ།
[23] རྒྱལ་དབང་ལྔ་བས་བརྩམས།《བོད་ཀྱི་དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས》ཤོག་ངོས་122ན་གསལ། 1981ལོའི་ཟླ3བར་པར་ཐེངས་གསུམ་པ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[24] དམུ་དགེ་བསམ་གཏན།《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀུན་དགའི་མེ་ལོང་།》ཤོག་ངོས81ན་གསལ། 2010ལོའི་ཟླ1བོར། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[25] གླིང་རྒྱ་བ་བླ་མ་ཚེ་རིང་།《རེབ་གོང་གསེར་མོ་ལྗོངས་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་འདོད་འབྱུང་གཏེར་གྱི་བུམ་བཟང》ཤོག་ངོས་81ན་གསལ།༻༻༻ ཞང་ཀང་གྱི་ལིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[26] རྒྱལ་དབང་ལྔ་བ་ཆེན་མོ།《བོད་ཀྱི་དེབ་ཐེར་དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས།》ཤོག་ངོས122ན་གསལ། 1981ལོ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[27] རྒྱལ་མོ་འབྲུག་པ།《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱས་གླེང་བའི་གཏམ།》 ཤོག་ངོས278ན་གསལ། 2045ལོའི་ཟླ6པར། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པའི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[28] ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བརྟན་ཕུན་ཚོགས་སོགས། 《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རགས་རིམ་གཡུ་ཡི་ཕྲེང་བ།》ཤོག་ངོས161ན་གསལ། 2003ལོའི་ཟླ3པར། བོད་ལྠོངས་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[29]佘万治 阿旺 藏族杰出历史人物绛求坚赞——读《朗氏家族史》西南民族学院学报(哲学社会科学版)1987年5月 2版
[30] 东主才让《藏族古代民族与姓氏管窥 》藏族古代氏族及姓氏管窥 西藏研究. 1999年2月 ,01版
[31] 阿旺佘万治《朗氏家族史灵犀宝卷》与《格萨尔》西南民族学院学报(哲学社会科学版)1985年6月 3版
[32] 旦正加《藏族姓氏特点》中国民族. 1989年9月 (09)
[33]马睿 从《朗氏家族史》看大司徒绛曲坚赞的爱国主义精神 四川民族学院学报. 2017年6月, 03版
[34]姚辰 试析藏族史学著作《朗氏家族史》 安徽文学(下半月). 2012年12月 (12)
[35] གངས་ཅན་རིག་མཛོད། དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་ཤོག་ངོས7ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[36] སྣེ་གདོང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་བརྩམས། གངས་ཅན་རིག་མཛོད།དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ཤོག་ངོས107ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[37] ཀུན་དཔལ་ཡེ་ཤེས།《ཁྱུང་གི་རིགས་རུས(དམ་པ་ཁྱུང་གི་སྐོར)སམ་བསེ་ཁྱུང་དབྲ་ཞེས་པའི་སྐོར་གྱི་དཔྱད་པ།》 ཧི་མ་ལ་ཡའི་བོན་གྱི་དྲ་ཚིགས་དཔྱད་གླེང་གི་དཔྱད་རྩོམ་གྱི་ལེ་ཚན། 2015ལོའི་དྲ་ཚིགས https://www.himalayabon.com/review/comment
[38] 《ཁྱུང་གི་རིགས་རུས(དམ་པ་ཁྱུང་གི་སྐོར)སམ་བསེ་ཁྱུང་དབྲ་ཞེས་པའི་སྐོར་གྱི་དཔྱད་པ།》ཧི་མ་ལ་ཡའི་བོན་གྱི་དྲ་ཚིགས་དཔྱད་གླེང་གི་དཔྱད་རྩོམ་གྱི་ལེ་ཚན། 2015ལོའི་དྲ་ཚིགསhttps://www.himalayabon.com/review/comment།
[39] ཡིག་ཚང་འདིའི་རྩོམ་པ་བོ་མི་གསལ།《བཀའ་བརྒྱུད་རིན་པོ་ཆེ་ཆོས་འབྱུང་མིག་འབྱེད་འོད་སྟོང་།》དབུ་མེད་ཀྱི་ལག་བྲིས་མ།ཤོག་ངོས48ན་གསལ།
[40] གངས་ཅན་རིག་མཛོད། དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》གླེང་གཞིའི་ཤོག་ངོས1ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[41] སྣེ་གདོང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་བརྩམས། གངས་ཅན་རིག་མཛོད། དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ཤོག་ངོས32ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[42] སྣེ་གདོང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་བརྩམས། གངས་ཅན་རིག་མཛོད།དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ཤོག་ངོས107ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[43] གངས་ཅན་རིག་མཛོད། དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》གླེང་གཞིའི་ཤོག་ངོས1ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[44]ཡིག་ཚང་འདིའི་རྩོམ་པ་བོ་མི་གསལ།《བཀའ་བརྒྱུད་རིན་པོ་ཆེ་ཆོས་འབྱུང་ཆིག་རྒྱུད་འོད་སྟོང་།》དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། ཤོག་ངོས48ན་གསལ།佛教数字档案馆
[45] དཔལ་འབྱོར་བཟང་བོས་བརྩམས།《རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ། 》ཤོག་ངོས535ན་གསལ། 1985ལོའི་ཟླ6པར། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[46] ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བརྟན་ཕུན་ཚོགས་དང་ནོར་བྲང་ཨོ་རྒྱན་གྱིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས།《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རགས་རིམ་གཡུ་ཡི་ཕྲེང་བ》བར་ཆ། ཤོག་ངོས161ན་གསལ། 1990ལོའི་ཟླ9པར། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[47] གངས་ཅན་རིག་མཛོད། དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད། ཤོག་ངོས29ན་གསལ། 2013ལོའི་ཟླ་5བར། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[48] རྒྱ་བཟའི་དགེ་བཤེས་འཇམ་དབྱངས་ཆོས་གྲགས་པ། 《རེབ་གོང་རིས་མཛོད་ལྟ་བ་མཁའ་ཁྱབ་ཕྱོགས་བྲལ།》ཤོག་ངོས441ན་གསལ། 2010ལོ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[49] རྒྱ་བཟའི་དགེ་བཤེས་འཇམ་དབྱངས་ཆོས་གྲགས་པ། 《རེབ་གོང་རིས་མཛོད་ལྟ་བ་མཁའ་ཁྱབ་ཕྱོགས་བྲལ།》ཤོག་ངོས441ན་གསལ། 2010ལོ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[50] གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་དཔལ་བཟང་བོས་སྣེ་གདོང་རྩེའི་གཙུག་ལག་ཁང་དུ་བཀོད།《ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཆིག་རྒྱུད》ཤོག་ངོས108ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[51] མཆན། ཆེན་མ་ལ་སྲས་གཉིས་བྱོན་པ་ལས་རབ་འབྱམས་པ་ནི། ཐོག་མར་རོང་བོ་ནས་བཞུགས། དབུས་སུ་དགའ་ལྡན་དུ་ཕེབས། ངམས་རིང་ནས་རམས་འབྱམས་པའི་མཚན་བཏགས་བླངས་པ་ཞིག་ཡིན་སྐད། ཆུན་མ་ལ་སྲས་གཉིས་བྱོན་པ་ལས་བཀའ་བཅུ་བ་སྦྱིན་པ་རྒྱ་མཚོ་ནི། གཞོན་དུས་རོང་བོའི་ཆོས་གྲྭ་འགྲིམས། དབུས་སུ་ཕེབས་ནས་དགའ་ལྡན་བྱང་རྩེར་བཞུགས། གསང་ཕུ་ནས་བཀའ་བཅུའི་གྲྭ་སྐོར་མཛད་པའི་མཁས་པ་ཞིག་ཡིན་སྐད།
[52] རིག་འཛིན་དཔལ་ལྡན་བཀྲ་ཤིས་ཀྱིས་བརྩམས།《བླ་མ་རིག་འཛིན་ཆེན་པོའི་རྣམ་པར་ཐར་པ་རིན་པོ་ཆེའི་དོ་ཤལ་སྐལ་ལྡན་མདུལ་བའི་རྒྱན་ཕྲེང་།》རེབ་གོང་སྔགས་མང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། ཤོག་ངོས་675-676ན་གསལ།2004ལོ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[53] མཆན། གྲུབ་ཐོབ་ཆེན་པོ་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་འདི་བ་སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་པདྨ་འབྱུང་གནས་དངོས་ཀྱི་སྤྲུལ་བར་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཆིག་རྒྱུད་དུ་གསུངས་པ་ལྟར་ལགས་ན།སློབ་དཔོན་རིན་པོ་ཆེ་མདོ་ཁམས་དང་སྒོས་སུ་རེབ་གོང་ཕྱོགས་སུ་ཕེབས་པའི་བཤད་རྒྱུན་དེ་ནི་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་བྱོན་མྱོང་བ་འཁྲུལ་གཞིར་བྱས་པར་སྙམ་མོ།།
[54] མཆན། ཞལ་དཀར་ཆུ་སྐྱེས་མཁའ་འགྲོའི་ཁྲོམ་ར་ཞེས་པ་ནི། བརྟུལ་ཞུགས་སྨྱོན་པའི་ཚུལ་འཛིན་པའི་རྣལ་འབྱོར་བ་ཆེན་པོས་སྲིན་པོ་སྦྱིན་སྲེག་བྱས་ནས་ཕྱོགས་བཞི་མཚམས་བརྒྱད་སྟེང་འོག་རྣམས་ནས་ལྷ་ཀླུ་གཉན་གསུམ་དམ་འོག་ཏུ་བཅུག་པའི་དགའ་སྟོན་ལ་སྟེང་འོག་ཕྱོགས་བཅུ་ན་གནས་པའི་མཁའ་འགྲོའི་ཁྲོམ་ཚོགས་འདུས་ནས་བྲོ་རྡུང་བའི་གནས་ཡིན་པས། དེ་ལྟར་ཆུ་སྐྱེས་ཐང་མཁའ་འགྲོ་འདུ་སའི་ཁྲོམ་ར་ཞེས་གྲགས་པའི་གནས་མཆོག་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་ས་དེ་ནས་གཞི་ཆགས་སོ།། རེབ་གོང་རུས་མཛོད་ལྟ་བ་མཁའ་ཁྱབ་ཕྱོགས་བྲལ། ཤོག་ངོས442ན་གསལ། 2010ལོ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
མཆན། ཞལ་དཀར་ནི་རྡོ་དཀར་གྱི་བྲག་རི་ཉུལ་བའི་ཤུལ་ཐོགས་རྒོད་རྩེའི་གཡོན་ཟུར་དུ་ཆུ་སྐྱེས་མཁའ་འགྲོའི་ཁྲོམ་རའི་ཕྱོགས་སུ་ཉུལ་ཡོད་པས་རྒྱང་ནས་བལྟས་ན་འབྲི་ཞོ་འོ་མའི་ཆུ་རྒྱུན་འབབ་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་པས། ཆུ་སྐྱེས་ཞལ་དཀར། ཞེས་ཡུལ་འདི་ནས་སྐྱེས་པའི་བུ་མོ་རྣམས་གཟུགས་བཟང་ལྟ་ན་སྡུག་པ་ཉིད་དུ་བཤད་རྒྱུན་ཡོད།
མཆན། ཐོགས་རྒོད་རྩེ་ནི་ཡུལ་དེའི་གཞི་བདག་མཐུ་རྩལ་ཅན། བསང་བསྟོད་དུ། ལྷོ་ཕྱོགས་རྫ་རི་སྨུག་པོའི་ནང་ཤུལ་ན་བཞུགས་པ། རྫ་གཡའ་མ་སྔོན་མོའི་གུར་ནང་ན་བཞུགས་པ། མི་ནག་རྟ་ནག་ལ་བཅིབས་པ། རྟ་ནག་དྭངས་དཀར་ལ་བཅིབས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞེས་འབོད་ས་གླེང་ས་གང་ཡིན་དུ་ཁ་ནས་མི་འབོར་བ་ཞིག་ཡིན་ཆེ།
[55] རྒྱ་བཟའི་དགེ་བཤེས་འཇམ་དབྱངས་ཆོས་གྲགས་པ། 《རེབ་གོང་རིས་མཛོད་ལྟ་བ་མཁའ་ཁྱབ་ཕྱོགས་བྲལ།》ཤོག་ངོས442ན་གསལ། 2010ལོ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[56] སྣེ་གདོང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་བརྩམས། གངས་ཅན་རིག་མཛོད།དེབ་དང་པོ།《རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ།》མི་རྒྱུད་གྲོལ་ཐབས་སྐབས། ཤོག་ངོས48ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[57] གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་དཔལ་བཟང་བོས་སྣེ་གདོང་རྩེའི་གཙུག་ལག་ཁང་དུ་བཀོད།《ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཆིག་རྒྱུད》ཤོག་ངོས108ན་གསལ། 2013ལོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[58] མཆན། ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་གྱིས་གེ་སར་ལ་ལུང་བསྟན་གནང་བ་ནི། ཁྱོད་འཆི་བའི་དུས་ལ་བབ་པ་ལ། རང་རེས་འབད་ཀྱང་ག་ལ་བརྟེན། བདུད་ཀྱི་བར་ཆད་མི་འབྱུང་བ། ། རྣལ་འབྱོར་བདག་གིས་སྲུང་མ་བྱེད། ། ལོ་ནི་བརྒྱད་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་བར། ། སྐྱེས་བུ་ཁྱེད་ཀྱི་ཚེ་ཚད་ཡིན། །ཞེས་པ་འདིའོ།།
[59] རྒྱ་བཟའི་དགེ་བཤེས་འཇམ་དབྱངས་ཆོས་གྲགས། 《རེབ་གོང་རིས་མཛོད་ལྟ་བ་མཁའ་ཁྱབ་ཕྱོགས་བྲལ།》ཤོག་ངོས441ན་གསལ། 2010ལོ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[60] མཆན། ཆུ་སྐྱེས་མཁའ་འགྲོའི་ཁྲོམ་ར་ཞེས་པ་ནི། བརྟུལ་ཞུགས་སྨྱོན་པའི་ཚུལ་འཛིན་པའི་རྣལ་འབྱོར་བ་ཆེན་པོས་སྲིན་པོ་སྦྱིན་སྲེག་བྱས་ནས་ཕྱོགས་བཞི་མཚམས་བརྒྱད་སྟེང་འོག་རྣམས་ནས་ལྷ་ཀླུ་གཉན་གསུམ་དམ་འོག་ཏུ་བཅུག་པའི་དགའ་སྟོན་ལ་སྟེང་འོག་ཕྱོགས་བཅུ་ན་གནས་པའི་མཁའ་འགྲོའི་ཁྲོམ་ཚོགས་འདུས་ནས་བྲོ་རྡུང་བའི་གནས་ཡིན་པས། དེ་ལྟར་ཆུ་སྐྱེས་ཐང་མཁའ་འགྲོ་འདུས་སའི་ཁྲོམ་ར་ཞེས་གྲགས་པའི་གནས་མཆོག་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་ས་དེ་ནས་གཞི་ཆགས་སོ།།
རེབ་གོང་རིས་མཛོད་ལྟ་བ་མཁའ་ཁྱབ་ཕྱོགས་བྲལ། ཤོག་ངོས༤༤༣ན་གསལ།
[61] རྒྱ་བཟའི་དགེ་བཤེས་འཇམ་དབྱངས་ཆོས་གྲགས་པ། 《རེབ་གོང་རིས་མཛོད་ལྟ་བ་མཁའ་ཁྱབ་ཕྱོགས་བྲལ།》ཤོག་ངོས442ན་གསལ། 2010ལོ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[62] མཆན། བརྟུལ་ཞུགས་སྨྱོན་པའི་ཚུལ་འཛིན་པའི་རྣལ་འབྱོར་བ་ཆེན་པོ་ཞེས་པ་ནི། སྤྱིར་ན་སྔོན་གྱི་གྲུབ་ཐོབ་རྣལ་འབྱོར་བ་རྣམས་སྤྱོད་ལམ་ལ་ངེས་འཇོག་མེད་ཅིང་། མི་རང་འགའ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ཕར་བལྟས་ཚོད་ལ་སྨྱོན་པའི་ཚུལ་འཛིན་པ་ཤ་སྟག་ཏུ་འདུག་པས་ན་དེ་ལྟར་ཐོགས་སྐད་ཀྱང་། སྐབས་འདིར་རླངས་ཨ་མྱི་བྱང་ཆུབ་འདྲེ་འཁོལ་ལ་ཟེར་གྱི་ཡོད་སྙམ།
[63] མཆན། ལྷ་རིགས་འཕན་པོ་ཆེ་རླངས་ནས་མི་རབས་ཉི་ཤུ་སོང་རྗེས་མདོ་ཁམས་སུ་རླངས་གཉན་ཐོག་ཨ་ཁྲོམ་གྱི་གདུང་རྒྱུད་ཡོན་ཆེན་རྒྱལ་བ་སྐྱབས་ཀྱི་སྲས་སུ་སྤྱན་སྔ་གྲགས་པ་འབྱུང་གནས་འཁྲུངས་པ་དེས་འཕགས་མོ་གྲུ་བ་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་བོའི་དངོས་སློབ་འབྲི་གུང་སྐྱོབ་པ་འཇིག་རྟེན་མགོན་པོ་བླ་མར་བསྟེན་པ་དང་། སྐྱོབ་པ་འཇིག་རྟེན་མགོན་པོའི་བཀའ་ལྟར་ཕག་མོ་གྲུ་པའི་གདན་ས་ཐིལ་གྱི་བླ་མ་མཛད་པ་དེ་ནས་ལྷ་རིགས་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱིས་ཕག་མོ་གྲུ་པའི་གདན་ས་འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་གནང་བའི་ཆོས་རྒྱུད་དང་།རུས་རྒྱུད་ཀྱི་མིང་གཅིག་ཏུ་འདྲེས་ཏེ་ཕག་གྲུ་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་ཅེས་བྱ་བ་བོད་རྗེ་མིའུ་གདུང་དྲུག་གི་ཡ་གྱལ་མངོན་པར་གསལ་བའི་གྲགས་པ་ཐོབ།ཅེས་ཆབ་སྤེལ་གསུངས་སོ།།ཆབ་སྤེལ་ཚེ་བརྟན་ཕུན་ཚོགས་དང་ནོར་བྲང་ཨོ་རྒྱན་གྱིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས།《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རགས་རིམ་གཡུ་ཡི་ཕྲེང་བ》བར་ཆ། ཤོག་ངོས162ན་གསལ། 1990ལོའི་ཟླ9པར། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[64] མཆན། ཕག་གྲུ་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་བླ་རབས་དང་པོ་རླངས་ལྷ་གཟིགས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་འཁྲུལ་མེད་ཕག་གྲུ་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་པོ་ནི་ཕྱི་ལོ1110ལོར་འབྲི་ལུང་སྣེ་ཤོད་ཡུལ་དུ་ཡབ་དབས་ཝེ་ན་ཨ་ཐར་དང་ཡུམ་རེ་འབྱེ་བཟའ་བཙུན་ནེ་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་འབྲི་ལུང་སྣེ་ཤོད་༼མདོ་ཁམས་འབྲི་ཆུའི་རྒྱུད་སྨེ་ཤོདཀྱི་སྟག་ངོས་སབ་ཁང༽ཕག་གྲུ་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་དུ་སྐུ་འཁྲུངས་ཤིང་། དྭགས་པོ་ལྷ་རྗེའི་སློབ་མ་ཡིན། ཁོང་དགུང་ལོ་ཞེ་དགུ་པ་རབ་བྱུང་གསུམ་པའི་ས་སྟག༼ཕྱི་ལོ1158༽ལོར་ཕག་གྲུའི་གདན་ས་ཐིལ་བཏབ་སྟེ་གནས་གཞི་བཟུང་བས་དེ་ནས་ཕག་གྲུ་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་ཆོས་རྒྱུད་བྱུང་། སྐབས་དེར་རེབ་གོང་རྒྱལ་བོ་རླངས་ཚང་གི་མི་སྡེ་ཀུན་གྱིས་ཞལ་འདེབས་བསྡུས་ནས་རང་གི་མེས་པོ་གོང་མའི་གདན་ས་ཕག་གྲུའི་དགོན་པར་བསྐྱལ་བའི་རྒྱུས་གཞུང་དངོས་ན་གསལ། ཕག་གྲུའི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱིས་མི་ལོ་སུམ་རྒྱར་ཉེ་བ་ཙམ་དུ་བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་གྱི་དབང་འཛིན་གནང་བ་དང་། ཏྰ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་ནམ་ཕག་གྲུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་ཞུ་བ་ཕག་གྲུ་རླངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་མ་ནོར་བ་དེས་ཕྱི་ལོ་1322ལོར་སྣེ་གདོང་དུ་ཕག་གྲུའི་ཁྲི་དཔོན་མཛད་པ་ནས་ཕྱི་ལོ1373བར་གྱི་གནས་ཚུལ་ཏྰ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་བཀའ་ཆེམས་མཐོང་བ་དོན་ལྡན་དུ་གསལ།
[65] རྒྱ་བཟའི་དགེ་བཤེས་འཇམ་དབྱངས་ཆོས་གྲགས། 《རེབ་གོང་རིས་མཛོད་ལྟ་བ་མཁའ་ཁྱབ་ཕྱོགས་བྲལ།》ཤོག་ངོས449ན་གསལ། 2010ལོ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[66] རྒྱ་བཟའི་དགེ་བཤེས་འཇམ་དབྱངས་ཆོས་གྲགས། 《རེབ་གོང་རིས་མཛོད་ལྟ་བ་མཁའ་ཁྱབ་ཕྱོགས་བྲལ།》ཤོག་ངོས449ན་གསལ། 2010ལོ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
[67] མཆན། རླངས་ཚང་འཆི་མེད་རྡོ་རྗེ་ལ་སྲས་མིང་སྲིང་ལྔ་བྱུང་བའི་གཉིས་པ་འཇམ་དབྱངས་སྐྱབས། བཞི་བ་འཕགས་པ་རྒྱལ། ལྔ་བ་གསང་བདག་རྡོ་རྗེ་གསུམ་ལ་བརྒྱལ་བུ་རླངས་ཚང་གི་མཁས་ཆེན་སྤུན་གསུམ་དུ་གྲགས་ཤིང་། སྐབས་དེར་རང་གི་གདུང་རྒྱུད་ལ་བརྩིས་སུ་བྱེད་མཁན་ཡང་ཁོང་རྣམ་པ་གསུམ་ཡིན་ཕྱིར་ཡིག་ཚང་དུའང་སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོ་ཞེས་ཆེད་དུ་བསྔགས་པ་དང་། རེབ་གོང་རིས་མཛོད་འབྲི་བ་བོས་ཀྱང་ཆེད་དུ་སྐུ་དྲིན་ལ་རྗེས་སུ་ཡི་རངས་པའི་གསུངས་ཀྱང་བྱོན་འདུག
རྩོམ་སྒྲིག་པ། དོན་འགྲུབ་རྡོ་རྗེ།